های پژوهش با استفاده از آمار توصیفی (فراوانی و میانگین) و آزمون استنباطی (همبستگی پیرسون) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و از نرم‌افزارهای اکسل و اس‌پی‌اس‌اس به منظور رسم نمودارها و سنجش همبستگی در این خصوص استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که از 31 شاخص­های ارائه شده­ی در این  پژوهش، از نظر صاحب­نظران 27 شاخص قابلیت استفاده برای ارزیابی مقالات علمی رادارا هستندو همچنین در طی سال‌های 2007 تا 2011،  تعداد مقالات حوزه دانش هسته­ای ایران افزایش یافته است. با توجه به یافته‌های این پژوهش می‌توان چنین بیان کرد که بین دو شاخص کیفیت و نفوذ مقالات حوزه دانش هسته­ای ایران رابطه‌ی معنادار وجود ندارد و همچنین معیارهای مورد استفاده برای ارزیابی ظاهری مقالات حوزه دانش هسته­ای معیارهای ناکارآمدیبه شمار می­روند.

کلید واژه‌ها: شاخص‌ کیفیت، شاخص نفوذ، معیارهای ارزیابی ظاهری، ارزیابی تولیدات علمی، دانش هسته­ای، ایران.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                               صفحه                    

کیده ت‌

فهرست مطالب 4

 فهرست جدول‌ها 9

فهرست تصاویر و نمودارها 11

فصل اول(کلیات پژوهش) 12

1-1. مقدمه 13

1-2. بیان مسئله 15

1-3. اهداف پژوهش 17

1-3-1.هدف کلی 17

1-3-2. اهدف فرعی 17

1-۴. پرسشهای پژوهش 18

1-4-1.پرسش اصلی 18

1-4-2.پرسشهای فرعی 18

۱-۵. فرضیه تحقیق 19

1-6. اهمیت و ضرورت پژوهش 19

1-6-1. اهمیت نظری 19

1-6-2. اهمیت عملی 20

1-7. تعریف‌های عملیاتی متغیرهای پژوهش 21

1-8. نوآوری پژوهش 23

فصل دوم(مبانی نظری و پیشینه پژوهش) 24

2-1. مبانی نظری تحقیق 25

2-1-1.مقدمه 25

۲-1-2. مفهوم کیفیت 26

2-1-3. مفهوم کیفیت در مدیریت کیفیت 29

2-1-4. کیفیت در علمسنجی 31

2-1-5. مفهوم نفوذ 35

2-1-6.نفوذ اجتماعی و روانشناسی اجتماعی 36

2-1-7. نفوذ اطلاعاتی 41

2-1-8. نفوذ معادل قدرت 42

2-1-9. تعریفهای مختلف در مورد نفوذاجتماعی 46

2-1-11. نفوذ در علم سنجی 51

2-1-12. نتیجه گیری 55

2-1-13. معیارهای ارزیابی ظاهری 62

2-1-14. دانش هسته ای 68

2-1-14-1.مقدمه 68

2-1-14-2.مفهوم دانش هسته ای 68

2-1-14-3. تاریخچه دانش هسته ای 69

۲-2. پیشینه در داخل کشور 70

2-2-1. کیفیت 70

2-2-2. نفوذ 74

2-2-3. ارزیابی ظاهری مقالات علمی 74

۲-3. پیشینه در خارج از ایران 76

2-3-1. کیفیت 76

2-3-2. نفوذ 79

2-3-3. ارزیابی ظاهری 81

2-4. جمع بندی مطالعات گذشته 81

فصل سوم(روش پژوهش) 83

3-1. مقدمه 84

3-2. روش پژوهش 84

3-۳. جامعه پژوهش 86

3-4. ابزار گردآوری داده‌ها 86

3-5. مقایس سنجش لیکرت 87

3-6. روایی و پایایی 88

3-6-1. روایی یا اعتبار 88

3-6-2. پایایی یا اعتماد 88

3-7. روش جمع‌آوری داده‌ها 88

3-8. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 89

3-10. محدویتهای پژوهش 89

فصل چهارم(تجزیه و تحلیل یافته‌های پژوهش) 90

4-1. مقدمه 91

4-2. یافته‌های پژوهش 91

۴-3. تجزیه و تحلیل سوالات و فرضیه پژوهش 92

۴-3-1. شاخصهای ارزیابی کیفیت و نفوذ مقالات علمی 92

۴-3-2. سوالات فرعی پژوهش 95

۴-3-2-1. شاخصهای ارزیابی کیفیت مقالات علمی 95

۴-3-2-2 .شاخصهای ارزیابی نفوذ مقالات علمی 97

۴-3-2-3. وضعیت مقالات حوزه دانش هستهای ایران 100

۴-3-2-4. بررسی کیفیت مقالات حوزه دانش هستهای ایران 103

۴-3-2-5. بررسی نفوذ حوزه دانش هستهای ایران 105

۴-3-2-6.بررسی ساختار ظاهری مقالات دانش هستهای ایران 107

4-4. فرضیه تحقیق 122

فصل پنجم(بحث، نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌ها) 125

5-1. مقدمه 126

5-2.بحث 126

5-3. تبیین سوالات و فرضیه پژوهش 127

5-3-1. پرسش اصلی پژوهش 127

5-3-2. پرسش فرعی اول 129

5-3-3. پرسش فرعی دوم 130

5-3-4. پرسش فرعی سوم 131

5-3-5. پرسش فرعی چهارم 132

5-3-6. پرسش فرعی پنجم 133

5-3-7. پرسش فرعی ششم 133

5-3-8. فرضیه پژوهش 134

5-4. نتیجه ‌گیری 136

5-۴. پیشنهادهای حاصل از پژوهش 140

۵-۵. پیشنهاد برای پژوهش‌های آتی 141

منابع 142

پیوست 151

مقدمه

پیشرفت همه جانبه هر کشوری، در گرو پیشرفت علمی آن کشور است و مسؤلیت اساسی در فرآیند پیشرفت، برعهده پژوهشگران و سیاست­گذاران علمی کشور است. سالیان متمادی است که نشریات به عنوان یکی از اصلی­ترین ارکان انتقال دانش در جامعه علمی شناخته شده‌اند. پیشرفت دانش، بیشتر از طریق

 

انتشار ایده­ها و تجارب نو در نشریات داوری شده معتبر صورت می­پذیرد. امروزه در حوزه فعالیت­های علمی، بهترین راه و معمول‌ترین ابزار برای انتقال یافته­های جدید، مجلات و نشریات علمی هستند. در واقع، تولید علم، نخستین بار در مقاله علمی تجلی می­یابد و ترویج آن نیز از همین بستر انجام می­پذیرد. مجلات علمی نخستین منابعی هستند که پیشرفت­های علمی را منعکس می­سازند. بنابراین مسئلۀ تعیین اعتبار و ارزیابی نشریات و مقالات علمی نیز همواره به عنوان مبحثی داغ و چالش برانگیز مطرح بوده­است. هر چند که بهترین روش ارزیابی­، مطالعه تمام انتشارات و ارائه نظر کارشناسان است، محدویت­های زمانی و بودجه­ای سد راه این نوع مطالعات است. وجود مجلات با کیفیت علمی و با اعتبار علمی(با نفوذ) یکی از دغدغه­های اصلی سیاست‌گزاران و پژوهشگران حوزه علم­سنجی است بر همین اساس همواره در تلاش به منظور ارائه­ی شاخص­های جدید برای ارزیابی مقالات علمی یا به عبارت دیگر ارزیابی مجلات هستند.

 شاخص­های اولیه به شمارش تعداد استنادات می­پرداختند، که در حقیقت شمارش تعداد استنادها را نمی­توان بهترین روش برای ارزیابی مقالات یا مجلات دانست. در سال 1995، یوجین گارفلید[1] بنیانگذار مؤسسه اطلاعات علمی[2] که هم اکنون با عنوان مؤسسه تامسیون رویترز[3] شناخته می­شود شاخص ضریب تأثیر[4]را به جامعه علمی عرضه کرد(بینش ودیده گاه، 1390). ضریب تأثیر تا چندین دهه به عنوان بهترین شاخص برای ارزیابی کیفیت مقالات علمی مورد توجه بود اما با افزایش استفاده از این شاخص نقدهایی برآن افزود شد. به هر حال تاکنون ضریب تأثیر به عنوان شناخته شده­ترین و مهم­ترین شاخص برای ارزیابی کیفیت مقالات علمی است. اما آنچه توجه بیش از پیش پژوهشگران را به خود جالب کرده­است این سوال است که آیا شاخص کیفیت به تنهایی می­تواند سنجه­ی مناسبی برای ارزیابی مجلات علمی و به طور خاص مقالات علمی باشد؟ بر همین اساس تلاش بسیاری برای ایجاد شاخص­های جدید برای ارزیابی مجلات علمی صورت گرفت. شاخص­های ارائه شده براساس وزن­دهی به استنادات مجلات و مقالات صورت گرفت که حاصل آن ایجاد شاخص‌های جدید مانند ضریب نفوذ مقاله[5]،ایجین فاکتور[6] و… شده است. این شاخص به اعتبار یا به عبارت دیگر به نفوذ مجلات علمی توجه دارد. درک تفاوت بین دو شاخص در علم­سنجی نیازمند مطالعه در حوزه­های مختلف علوم است. در پژوهش حاضر پس از مطالعه و بررسی متون حوزه کیفیت و نفوذ در معنای عام و خاص به ارائه شاخص­هایی برای ارزیابی مقالات مجلات علمی پرداخته شده است. با توجه به این­که در ایران بیشتر پژوهش­های انجام شده به بررسی مجلات حوزه­های موضوعی خاص براساس ضریب تأثیرو یا به بیان دیگر به بررسی مجلات براساس کیفیت پرداخته شده است و کمتر مقاله­ای را می­توان یافت که در آن به ارزیابی مجلات براساس شاخص نفوذ پرداخته شده­ باشد.

 

1-2. بیان مسئله

امروزه ارزیابی و شیوه‌های مربوط به آن یکی از دغدغه­های اصلی سیاست­گذاران علمی در جوامع علمی داخلی و خارجی به شمار می­رود. از آنجایی که مقالات علمی مهم­ترین قالب برای بروندادهای علمی محسوب می­شوند، وجود معیارها و شاخص­هایی که بر مبنای آن بتوان مقالات را از نظر میزان کیفیت و نفوذ ارزیابی کرد، بسیار ضروری است. با توجه به این‌که اکثر معیارهای موجود به کمیت توجه دارند، در این پژوهش سعی بر آن است تا با استفاده از معیارها و شاخص­های ارائه شده در پژوهش­های پیشین، به ارزیابی مقالات علمی از نظر کیفیت و نفوذ پرداخته شود. علوم و فنون مربوط به حوزه دانش هسته­ای نیز با توجه به اهمیت آن در بالا بردن سطح کیفیت و رفاه یک جامعه و همچنین با توجه به این‌که در اولویت­های نقشه جامع علمی کشور نیز به آن تاکید شده است، در این تحقیق مورد توجه قرار گرفته است.در طی این پژوهش با استفاده از شاخص و معیارهای مربوطه، به بررسی کیفیت و نفوذ مقالات حوزه دانش هسته­ای ایران در پایگاه وب آو ساینس[7]در طی سال­ها 2011-2007 پرداخته می­شود.

 استناد همواره به عنوان ابزاری برای ارزیابی مقالات علمی مورد توجه پژوهشگران حوزه علم­سنجی بوده­است. نارین[8] استناد را مساوی با قبول صحت و درستی یک مدرک توسط مدرک دیگری تعریف کرده­است. برای مثال هرگاه مدرک الف درسیاهه ارجاع­های مدرک ب ظاهر شود، بیانگر این است که مدرک الف توسط مدرک ب به عنوان یک منبع اطلاعاتی در حمایت از یک اندیشه یا یک واقعیت و… مورد استناد واقع شده­است(نارین، 1976). نویسنده هر اثر مکتوبی ممکن است بنا به علل متفاوت به تجربه­ای، قولی یا نوشته­ای اشاره کند، که به آن استناد می­گویند(حری، 1385: 616-620). دربخش ارزیابی با تحلیل استنادی، ضریب تأثیر شناخته­شده­ترین و در عین حال پراستفاده­ترین شاخص برای ارزیابی کیفیت مقالات محسوب می­شود که خود دارای کم و کاستی­های بسیاری است. ضریب تأثیر یکی از مفاهیمی است که یوجین گارفیلد ابداع کرده ­است که در حال حاضر توسط تامسون رویترز در جی. سی. آر[9] منتشر می­شود و بیشتر به منظور ارزیابی وضعیت نشریات علمی و برون­دادهای علمی دانشمندان مورد استفاده قرار می­گیرد. گارفیلد معتقداست که ضریب تأثیر نمی‌تواند یک شاخص کامل و کارآمد برای ارزیابی کیفیت پژوهش باشد. اما از آنجایی که روش­ جایگزین دیگری برای آن وجود ندارد و همچنین این روش فواید بسیار زیادی نسبت به برخی از معیارهای ارزیابی نشریات دارد، می­تواند به عنوان روش مناسبی برای ارزیابی کیفیت پژوهش­های علمی به حساب آید (گارفیلد[10]،1999). برای محاسبه نفوذ مقالات در حوزه مورد مطالعه، از پایگاه ایجین فاکتور[11] استفاده خواهد شد. در این پژوهش سعی بر این است تا علاوه بر ارائه‌ی معیارهای مورد نیاز برای ارزیابی مقالات بر اساس دو شاخص کیفیت و نفوذ مقالات، معیارهای ظاهری برای ارزیابی کیفیت مقالات نیز ارائه شود. مسئله اصلی این پژوهش شناسایی و ارزش­گذاری معیارها و شاخص­های ارزیابی کیفیت و نفوذ مقاله­های علمی منتشر شده در حوزه دانش هسته­ای در ایران است. همچنین شناسایی شاخص­ها و معیارهای کیفیت و نفوذ مقالات، ارزش­گذاری شاخص­ها و معیارهای کیفیت و نفوذ مقالات از مسائلی است که در این تحقیق به آن پرداخته خواهد شد. این پژوهش به دنبال پاسخ‌گویی به این سؤال است که چه معیارها و شاخص‌هایی را می­توان برای ارزیابی کیفیت و نفوذ مقالات در نظر گرفت و کیفیت و نفوذ مقالات بین‌المللی در حوزه دانش هسته­ای در ایران چگونه است.

1-3. اهداف پژوهش

1-3-1.هدف کلی

 هدف کلی این تحقیق، شناسایی و اعتبارسنجی معیارهای و شاخص­های ارزیابی کیفیت و نفوذ تولیدات علمی در حوزه دانش هسته­ای ایران است. با این حال، این تحقیق دارای هدف‌های تفصیلی به شرح زیر است:

1-3-2. اهدف فرعی

شناسایی معیارها و شاخص­های ارزیابی کیفیت تولیدات علمی و شناسایی نظرات صاحب نظران در مورد معیارها و شاخص­های ارزیابی کیفیت مقالات حوزه دانش هسته­ای در ایران؛
شناسایی معیارها و شاخص­های ارزیابی نفوذ تولیدات علمی و شناسایی نظرات صاحب نظران در مورد معیارها و شاخص­های ارزیابی نفوذ مقالات حوزه دانش هسته­ای در ایران؛
بررسی وضعیت مقالات حوزه دانش هسته­ای ایران در پایگاه وب آو ساینس؛
ارزیابی کیفیت مقالات ایرانی در حوزه دانش هسته­ای ایران؛
ارزیابی نفوذ مقالات ایرانی در حوزه دانش هسته­ای ایران؛
ارزیابی ظاهری مقالات ایرانی در حوزه دانش هسته­ای ایران؛
 

1-۴. پرسش­های پژوهش

1-4-1.پرسش اصلی

معیارها و شاخص­های ارزیابی کیفیت و نفوذ تولیدات علمی در حوزه دانش هسته­ای در ایران کدام است؟.

1-4-2.پرسش­های فرعی

چه معیارها و شاخص­هایی برای ارزیابی کیفیت تولیدات علمی وجود دارد و نظرات صاحب نظران در مورد معیارها و شاخص­های ارزیابی کیفیت مقالات چیست ؟
چه معیارها و شاخص­هایی برای ارزیابی نفوذ تولیدات علمی وجود دارد و نظرات صاحب نظران در مورد معیارها و شاخص­های ارزیابی نفوذ مقالات چیست؟
مجموع مقالات حوزه دانش هسته­ای ایران در پایگاه وب آو ساینس چه تعداد است و بیشترین تعداد مقالات در چه مجلاتی منتشر شده است و در چه سال بیشترین و کمترین مقالات منتشر شده ؟
براساس شاخص کیفیت مقالات، حوزه دانش هسته­ای ایران در پایگاه وب آو ساینس در طی سالهای 2011-2007 چه وضعیتی دارد؟
براساس شاخص نفوذ مقالات، حوزه دانش هسته­ای ایران در پایگاه وب آو ساینس در طی سالهای 2011-2007 چه وضعیتی دارد؟
بر اساس معیارهای ارزیابی ظاهری مقالات، حوزه دانش هسته ای ایران در پایگاه وب آو ساینس طی سالهای 2007-2011 چه وضعیتی دارد؟
 

۱-۵. فرضیه تحقیق

بین دو شاخص کیفیت و شاخص نفوذ در حوزه دانش هسته ای ایران در طی سالهای 2007-2011 رابطه معناداری وجود دارد.

1-6. اهمیت و ضرورت پژوهش

1-6-1. اهمیت نظری

رشد علمی کشور در سال­های اخیر از نظر تعداد مقالات منتشر شده در رشته­های مختلف علمی، حتی در سطح بین‌الملل چشم‌گیر بوده­است. اما همواره این سوأل مطرح شده که آیا رشد کمی پژوهش با رشد کیفی آن‌ها همراه بوده و اساساً زیاد بودن مقالات یک محقق، دانشگاه وحتی یک کشور، لزوماً با کیفیت علمی و به دنبال آن با نفوذ در جامعه علمی همراه بوده است یا خیر؟ وجود ساختار علمی مشخص برای ارزیابی تولیدات همواره مورد توجه پژوهشگران حوزه علم­سنجی بوده است، این پژوهش با استفاده از شاخص­ها و معیارهای مناسب به دنبال ساختار علمی برای ارزیابی تولیدات