1- تعریف مسأله……………………………………………………………………………………………………….. 2

2- سابقه و پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………… 4

3- ضرورت انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 7

4- بیان سؤال­های تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 8

5- فرضیه­ها……………………………………………………………………………………………………………….    8

6- هدف و کاربردهای مورد انتظار از انجام تحقیق…………………………………………………………..  8

7- جنبه جدید و نوآوری طرح…………………………………………………………………………………….. 8

8- بیان روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 9

9- ساماندهی تحقیق……………………………………………………………………………………………………   9

فصل اول : مفهوم شناسی حکم غیابی و اصطلاحات مرتبط با آن

بخش اول: تعریف حکم غیابی و اصطلاحات مرتبط با آن …………………………………………………  11

گفتار اول: مفهوم حکم………………………………………………………………………………………………. 11

1: مفهوم حکم در لغت……………………………………………………………………………………………….. 11

الف: قضا…………………………………………………………………………………………………………………  12

ب: علم…………………………………………………………………………………………………………………… 12

2: مفهوم  حکم در اصطلاح………………………………………………………………………………………… 12

3: انواع حکم……………………………………………………………………………………………………………. 13

الف: حکم حضوری………………………………………………………………………………………………….. 13

ب: حکم غیابی…………………………………………………………………………………………………………. 13

گفتار دوم: مفهوم غائب………………………………………………………………………………………………. 13

1: مفهوم غائب در لغت……………………………………………………………………………………………….. 13

2: مفهوم غائب در اصطلاح…………………………………………………………………………………………. 14

گفتار سوم : تعریف حکم غیابی در آیین دادرسی کیفری…………………………………………………..  14

بخش دوم: موضوع شناسی حکم غیابی………………………………………………………………………        15

گفتار اول: مفهوم حق ……………………………………………………………………………………………..      15

1: مفهوم حق در لغت………………………………………………………………………………………………      15

2: مفهوم حق در اصطلاح………………………………………………………………………………………..  16

الف: مفهوم حق در اصطلاح فقها……………………………………………………………………………….       16

یک: سلطنت………………………………………………………………………………………………………….  17

دو: ملک……………………………………………………………………………………………………………….  17

سه: حکم………………………………………………………………………………………………………………  17

ب- مفهوم حق در اصطلاح حقوقدانان……………………………………………………………………….   18

گفتار دوم: اقسام حق……………………………………………………………………………………………….  19

1: حق­الله………………………………………………………………………………………………………………  19

2: حق­الناس………………………………………………………………………………………………………….  20

3: حق مشترک………………………………………………………………………………………………………  20

گفتار سوم: ضرورت شناخت حق­الله و حق­الناس و آثار قضایی آن دو……………………………….    20

1: تقدم حق­الناس بر حق­الله……………………………………………………………………………………….   20

2: لزوم احتیاط در حق­الناس و تخفیف در حق­الله ………………………………………………………….   21

3: امکان رسیدگی غیابی در حقوق­الناس بر خلاف حقوق­الله…………………………………………..    22

گفتار چهارم: برخی از مصادیق حق­الله و حق­الناس در جرایم کیفری…………………………………    24

1: حدود……………………………………………………………………………………………………………….  24

الف: مفهوم حد در لغت………………………………………………………………………………………….   25

ب: مفهوم حد در اصطلاح……………………………………………………………………………………….   25

ج: کیفیت جنبه حق­اللهی وحق­الناسی در حدود………………………………………………………….        26

د: مصادیق حدود…………………………………………………………………………………………………..     26

یک: حد زنا…………………………………………………………………………………………………………..  26

دو: حد لواط………………………………………………………………………………………………………….  26

سه: حد محاربه………………………………………………………………………………………………………      27

چهار: شرب خمر……………………………………………………………………………………………………  27

پنج: حد سرقت………………………………………………………………………………………………………  27

شش: حد قذف………………………………………………………………………………………………………  28

2:  قصاص…………………………………………………………………………………………………………….  29

الف: مفهوم قصاص درلغت…………………………………………………………………………………….  29

ب: مفهوم قصاص در اصطلاح……………………………………………………………………………….. 29

ج: کیفیت جنبه حق­اللهی و حق­الناسی در قصاص………………………………………………………   30

3: دیات……………………………………………………………………………………………………………….. 31

الف:  مفهوم دیه در لغت…………………………………………………………………………………………..  31

یک:  حق­القتیل………………………………………………………………………………………………………     31

دو: دم………………………………………………………………………………………………………………….     31

سه: عقل……………………………………………………………………………………………………………….     31

چهار: بدل نفس…………………………………………………………………………………………………….       31

ب: مفهوم دیه در اصطلاح………………………………………………………………………………………..  32

ج: کیفیت جنبه حق­اللهی و حق­الناسی دردیات……………………………………………………………    32

4: تعزیرات……………………………………………………………………………………………………………  33

الف: مفهوم تعزیر در لغت……………………………………………………………………………………….   34

ب: مفهوم تعزیر در اصطلاح…………………………………………………………………………………….   34

ج: کیفیت جنبه حق­اللهی و حق­الناسی در تعزیرات……………………………………………………….   35

یک: حق­الله محض……………………………………………………………………………………………….  35

دو: حق­الله غالب………………………………………………………………………………………………….. 35

سه:  حق الناس غالب………………………………………………………………………………………………..  35

چهار: حق الناس محض……………………………………………………………………………………………  35

فصل دوم: مبانی و شرایط فقهی و حقوقی حکم غیابی 

بخش اول: مبانی فقهی وحقوقی صدورحکم غیابی………………………………………………………..   38

گفتار اول: مبانی فقهی صدورحکم غیابی……………………………………………………………………  38

1:  عدم جوازصدور حکم غیابی………………………………………………………………………………   39

2:  جوازصدور حکم غیابی……………………………………………………………………………………..      42

گفتار دوم: مبانی حقوقی صدور حکم غیابی………………………………………………………………                                      46

1: مبانی حقوقی حکم غیابی قبل از انقلاب………………………………………………………………..                                    47

2: مبانی حقوقی حکم غیابی بعد از انقلاب………………………………………………………………..                                    48

بخش دوم: شرایط  فقهی وحقوقی حکم غیابی……………………………………………………………..   49

گفتار اول: اختصاص حکم به خوانده ………………………………………………………………………..        49

گفتار دوم: ابلاغ یا احضار مدعی­علیه قبل ار رسیدگی……………………………………………………          51

1:  انواع ابلاغ ………………………………………………………………………………………………………… 52

الف:  ابلاغ واقعی…………………………………………………………………………………………………….  52

ب: ابلاغ قانونی………………………………………………………………………………………………………  53

2:  مستند قانونی حق غائب به ابلاغ واقعی حکم…………………………………………………………….   53

گفتارسوم: امتناع از حضور……………………………………………………………………………………….       54

گفتارچهارم:  حاضر نبودن مدعی­علیه در دادگاه……………………………………………………………        55

گفتارپنجم:  عدم حضور وکیل…………………………………………………………………………………..      58

گفتار ششم: عدم ارسال لایحه…………………………………………………………………………………..       60

گفتارهفتم: انکار غایب……………………………………………………………………………………………       61

گفتار هشتم: حق­الناس بودن موضوع دعوا……………………………………………………………………   62

فصل سوم: واخواهی حکم غیابی در فقه و حقوق

بخش اول: مبانی حق واخواهی درفقه و حقوق …………………………………………………………….   66

گفتار اول: تعریف حق واخواهی در فقه وحقوق…………………………………………………………..    66

گفتاردوم: مبنای واخواهی در فقه و حقوق…………………………………………………………………..         67

1: فوری نبودن حق اعتراض…………………………………………………………………………………….   70

2: حق اعتراض محکوم­علیه علاوه بر اعتراض وکیل او…………………………………………………..   71

3: تعیین موارد حق اعتراض………………………………………………………………………………………  72

بخش دوم:  شرایط واخواهی ………………………………………………………                     72

گفتار اول: حق واخواهی در آیین دادرسی کیفری……………………………………………………….                                              73

گفتار دوم: شرایط واخواهی …………………………………..                    74

1: جرایم حق­اللهی و حق­الناسی و ارتباط آن با واخواهی…………………………………………….. 75

2: اختصاص واخواهی به محکوم­علیه غایب و اطلاع وی………………………………………………..    76

3: واخواهی در مرحله تجدید نظر………………………………………………………………………………  77

4: مهلت واخواهی…………………………………………………………………………………………………..  78

گفتار سوم: آثارواخواهی از حکم غیابی………………………………………………………………. 79

1: واخواهی عام وکلی است……………………………………………………………………………………..  79

2: فقدان اثر انتقالی واخواهی…………………………………………………………………………………….  80

3: اثربازدارندگی و تعلیق واخواهی…………………………………………………………………………….   80

4: عدم سقوط حق تجدیدنظر­خواهی………………………………………………………………………….   81

5: عدم مانع برای صدور قرار تأمین کیفری………………………………………………………………….   81

6: احتمال نقض یا تغییر حکم غیابی با واخواهی……………………………………………………………   82

7: واخواهی حق محکوم­علیه غیابی……………………………………………………………………………   82

8: عدول از قاعده فراغ دادرس…………………………………………………………………………………   82

9: حضوری شدن رأی در اقدام به واخواهی رأی غیابی………………………………………………….    83

10:  باقی ماندن حق واخواهی پس از ابلاغ واقعی……………………………………………………….                                              83

11:  تکلیف دادگاه به رسیدگی سریع در واخواهی…….                                     83

فصل چهارم: اجرای حکم غیابی در فقه و حقوق

بخش اول: رسیدگی غیابی……………………………………………………………………………………….   86

گفتار اول: ماهیت حقوقی تصمیم دادگاه علیه غائب………………………………………………………          86

گفتار دوم: رسیدگی و صدورحکم علیه غایب……………………………………………………………..         88

گفتار سوم: اقامه دعوا توسط وکیل اختیاری………………………………………………………………..          89

گفتار چهارم: اجرای حکم غیابی……………………………………………………………………………….       90

بخش دوم: تأمین …………………………………………………………………………………………………         93

گفتار اول: نوع تأمین……………………………………………………………………………………………….      94

1: کفیل……………………………………………………………………………………………………………….     94

2: ضامن شخصی……………………………………………………………………………………………………  95

3: ضامن عینی………………………………………………………………………………………………………..  96

گفتار دوم: مبلغ وثیقه………………………………………………………………………………………………  97

گفتار سوم: زمان بقای اخذ تأمین……………………………………………………………………………..   97

نتیجه­گیری…………………………………………………………………………………………………………….  99

پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………..  100

منابع ومآخذ…………………………………………………………………………………………………………..  101

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………….   108

مقدمه

اصل، بر حضور متهم در کلیه مراحل دادرسی کیفری است. اصل دادرسی علنی نیز اقتضاء می­کند که متهم درجلسه دادگاه حضور یابد و از دلایل گردآوری شده علیه خود آگاه شود و با توجه به آن­ها از خود دفاع نماید.

لذا حق حضور متهم یکی از لوازم دادرسی منصفانه است، اما با این حال در مواردی هم جلسه دادرسی بدون حضور یکی از طرفین تشکیل می­شود، که این امر یکی از موضوعات بسیار مهم در امر قضایی می­باشد؛ تا آن­جا که مقتضای ادله شرعیه دلالت بر حضور طرفین در دادرسی می­نماید.

اعتبار مطلق و بی چون و چرای حضور طرفین در جلسه رسیدگی به طور قطع موجب تضییع حق می­گردد. زیرا با توسعه و پیچیدگی روابط شهرنشینی شخص می­تواند به عمل زشت تجاوز به حقوق دیگران دست بزند ودر مرحله دادرسی برای همیشه خود را از طرف مجریان عدالت مخفی کند و طبیعی است که از این جهت ناامنی و عدم آسایش و بی­اطمینانی مردم به یکدیگر روز به روز افزایش و امنیت جامعه دچار اختلال می­شود.

بنابراین چاره­ی این امر تجویز رسیدگی غیابی و صدور حکم غیابی می­باشد که در صدر اسلام نیزمورد عمل پیامبر اکرم و امامان علیهم­السلام بوده است؛ و این خود ضرورت بررسی موضوع حاضر را روشن می­سازد.

پژوهش­هایی که پیرامون این موضوع انجام شده اعم از کتاب ومقاله به بیان موضوع در حقوق مدنی پرداخته است و پیرامون این موضوع در امور کیفری، کتابی که مستقلاً این موضوع را در برگیرد متأسفانه تألیف نشده است.

 یکی از دلایل انتخاب موضوع علاوه بر علاقه شخصی، عدم پژوهشی دقیق پیرامون این موضوع در آیین دادرسی کیفری می­باشد.