صلح و امنیت و رسیدن به آرامش از خواسته های اولیه و فطری انسان بوده که در طول تاریخ همیشه افکار و اذهان انسانها جهت تلاش برای استقرار صلح و رسیدن به آرامش را متوجه خود ساخته است. با این حال فطری بودن صلح و امنیت به این امر منجر شده انسانهای آزاده با طینت پاک و وجدانهای بیدار قدمهای مهمی در راستای نهادینه کردن صلح پایدار بردارند که از جمله مهمترین آنها را می توان در سیر تکامل حقوق بین الملل و حرکت (اگرچه کند و یا ناقص) قوانین بین المللی به نفع بشریت و در راستای ممنوعیت اعمال خشونت و انجام اقدامات خودسرانه و ایجاد جو تعامل و همکاریهای بین المللی به وضوح دید. حقوق بین الملل هر اندازه رشد و توسعه پیدا کرده و مفاهیم آن غنا یافته باشد، و هر چند مقررات آن به تمامی حوزه های مرتبط با فعالیتهای انسانی تعمیم پیدا کرده، باز چنان گذشته، نتوانسته است بر اساس ارزشهای مشترک، نظمی عمومی بر جامعه بین المللی حاکم گرداند و در نتیجه صلحی پایدار برای آن به ارمغان آورد. اما آنچه که صلح  را در معرض خطر قرار می دهد تسابق تسلیحاتی و مسلح شدن مدعیان صلح منطقه ای و جهانی می باشد. از یک طرف دم زدن کشورها و دولتها از صلح و به دنبال تصویب قوانین بین المللی در جهت رسیدن به صلح جهانی بودن و از طرف دیگر مسلح شدن به انواع ابزار جنگی و در پی استفاده از تکنولوژی در جهت تولید و گسترش سلاحهای مختلف کشتار جمعی بودن، تعارضی بزرگ است که مانعی اساسی در دنیای کنونی برای رسیدن به صلح پایدار و جهانی می باشد. در حقوق بین الملل با وجود قوانین مصوب برای ممنوعیت یا تحریم زور و قوانین حمایتی از بشریت، جای قوانینی که به ممنوعیت مسلح شدن کشورها در زمان صلح (صلح مسلح) و یا ممنوعیت تولید انواع تجهیزات جنگی در زمان صلح برای آینده ای که هنوز با آن مواجه نشده ایم یا مجرم دانستن خود مسئولین مسلح صلح خالی به نظر می رسد که تلاش و حرکت در این راستا شاید بتواند قدمی مناسب و اساسی در راستای رسیدن به صلح پایدار بین المللی باشد.

واژگان کلیدی :                                                         

صلح، صلح مسلح، صلح پایدار بین المللی، صلح پیشگیرانه ، مسئولین مسلح صلح.    

فهرست مطالب

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………. 13

بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………………… 14

سابقه و پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 16  

بیان سؤالات تحقیق……………………………………………………………………………………………………… 18

فرضیه ها……………………………………………………………………………………………………………………. 18

ضرورت انجام تحقیق………………………………………………………………………………………………….. 18

هدف ها و کاربردهای مورد انتظار تحقیق………………………………………………………………………. 19

روش و نحوه انجام تحقیق و بدست آوردن نتیجه…………………………………………………………… 19

ساماندهی تحقیق………………………………………………………………………………………………………… 19

فصل اول: تبیین مفاهیم صلح وجنگ…………………………………………………………………………….. 21

بخش اول: تعریف ، ماهمیت و مفهوم جنگ………………………………………………………………….. 22

گفتار اول: تعریف جنگ……………………………………………………………………………………………… 22

گفتار دوم: علل وقوع جنگ…………………………………………………………………………………………. 22

گفتار سوم: جنگ از دیدگاه جامعه شناسی…………………………………………………………………….. 23

گفتار چهارم: جنگ از دیدگاه نظریه پردازان…………………………………………………………………… 24

گفتار پنجم: جنگ در مراحل مختلف تاریخی ـاجتماعی…………………………………………………. 27

بند اول: دوره باستان…………………………………………………………………………………………………… 27

بند دوم: قرون وسطی…………………………………………………………………………………………………. 28

بند سوم: دوره معاصر…………………………………………………………………………………………………. 28

بند چهارم: جنگ آینده……………………………………………………………………………………………….. 29

گفتار ششم: مفهوم جنگ از دیدگاه حقوق بین الملل………………………………………………………. 30

گفتار هفتم: جهانی شدن نظامی گری

(بعد جهانی مسلح شدن قبل از دو جنگ جهانی)…………………………………………………………… 31

گفتار هشتم: ابزارهای تولید و هدایت جنگ………………………………………………………………….. 32

بخش دوم: تعریف، ماهیت و مفهوم صلح…………………………………………………………………….. 33

گفتار اول: تعریف صلح …………………………………………………………………………………………….. 34

گفتار دوم: صلح در اسلام…………………………………………………………………………………………… 34

گفتار سوم: تحول تاریخی اجتناب از جنگ

 و تلاش برای صلح…………………………………………………………………………………………………… 36

بند اول: دوران باستان………………………………………………………………………………………………… 37

بند دوم: قرون وسطی………………………………………………………………………………………………… 37

بند سوم: عصر جدید…………………………………………………………………………………………………. 38

بند چهارم: آغاز قرن نوزدهم میلادی تا

تأسیس جامعه ملل…………………………………………………………………………………………………….. 38

بند پنجم: دوران حیات جامعه ملل………………………………………………………………………………. 39

بند ششم: نظام سازمان ملل متحد………………………………………………………………………………… 40

بند هفتم: عملکرد سازمان ملل متحد……………………………………………………………………………. 41

بند هشتم: نظام معاهدات بین المللی و اقدام

برای صلح……………………………………………………………………………………………………………………. 42

گفتار چهارم: انواع صلح………………………………………………………………………………………………… 43

بند اول: صلح سرد………………………………………………………………………………………………………… 43

بند دوم: صلح از طریق وحشت………………………………………………………………………………………. 44

بند سوم: صلح الهی……………………………………………………………………………………………………….. 44

بند چهارم: صلح پایدار…………………………………………………………………………………………………… 44

بند پنجم: صلح مسلح…………………………………………………………………………………………………….. 45

گفتار پنجم: راههای تحقق صلح از دیدگاه نظریه

پردازان………………………………………………………………………………………………………………………….. 46

گفتار ششم: اقدامات تاریخی برای صلح قبل از     

وقوع جنگ…………………………………………………………………………………………………………………… 48

گفتار هفتم: خطرات بین المللی صلح مسلح………………………………………………………………………. 50

گفتار هشتم: تفاوت جنگ سرد و صلح مسلح……………………………………………………………………. 51

فصل دوم: حرکت به سمت صلح بین المللی…………………………………………………………………….. 53

بخش اول: صلح داخلی منشأ صلح بین المللی…………………………………………………………………… 54

گفتار اول: گام نخست صلح(استقرارحکومت قانون)…………………………………………………………… 55

گفتار دوم: مضمون عدالت و صلح پایدار………………………………………………………………………….. 56

گفتار سوم: ظهور قدرتها و ایجاد صلح تحمیلی…………………………………………………………………. 58

گفتار چهارم: همزیستی دولتها در جهت صلح……………………………………………………………………… 60

گفتار پنجم: تبیین حکومت قانون و خیر مشترک………………………………………………………………….. 62

گفتار ششم: فرهنگ صلح…………………………………………………………………………………………………. 63

بخش دوم: جایگاه صلح و امنیت بین المللی

در زمان صلح مسلح………………………………………………………………………………………………………… 64

گفتار اول: صلح و امنیت بین المللی………………………………………………………………………………….. 65

گفتار دوم: تاریخچه ای مختصر از صلح و امنیت

بین المللی……………………………………………………………………………………………………………………… 66

گفتار سوم: مفهوم صلح و امنیت بین المللی……………………………………………………………………….. 69

گفتار چهارم: ریشه های صلح و امنیت بین المللی………………………………………………………………. 71

گفتار پنجم: عملیات نظامی برای حفظ صلح و امنیت

بین المللی……………………………………………………………………………………………………………………… 74

فصل سوم: اقدامات عملی در زمان صلح (صلح مسلح)……………………………………………………….. 75

بخش اول: اقدامات بین المللی…………………………………………………………………………………………. 76

گفتار اول: بحران های جهان امروز……………………………………………………………………………………. 76

گفتار دوم: مسائل خطرناک………………………………………………………………………………………………. 78

بند اول: تروریسم بین المللی……………………………………………………………………………………………. 78

بند دوم: تکثیر سلاحهای هسته ای……………………………………………………………………………………. 79

بند سوم: دولتهای درمانده………………………………………………………………………………………………… 79

گفتار سوم:  اقدامات بین المللی صورت گرفته……………………………………………………………………. 80

بند اول:  ممنوعیت کاربرد سلاحهای هسته ای……………………………………………………………………. 80

بند دوم: ممنوعیت وسایل وحشیانه و خشونت بار……………………………………………………………….. 82

بند سوم: ممنوعیت شیوههای خائنانه………………………………………………………………………………….. 83

گفتار چهارم: فرهنگ پیشگیری………………………………………………………………………………………….. 83

گفتار پنجم: عملیات صلح ملل متحد………………………………………………………………………………….. 85

بخش دوم: خلع سلاح اقدامات اساسی در

 حقوق بین الملل برای اجتناب از صلح مسلح…………………………………………………………………….. 87

گفتار اول: خلع سلاح………………………………………………………………………………………………………. 88

گفتار دوم: اهداف خلع سلاح……………………………………………………………………………………………. 89

گفتار سوم: اشکال خلع سلاح…………………………………………………………………………………………… 89

گفتار چهارم: موانع دستیابی به خلع سلاح………………………………………………………………………….. 90

گفتار پنجم: سازمان ملل متحد و خلع سلاح……………………………………………………………………….. 92

گفتار ششم: اقدام حقوق بین الملل جهت صلح در زمان

صلح مسلح…………………………………………………………………………………………………………………….. 93

گفتار هفتم: اقدامات سازمان ملل متحد در زمان

صلح مسلح جهانی…………………………………………………………………………………………………………… 95

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………….. 98

پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………. 102

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………………… 106

Abstract……………………………………………………………………………………………………………………… 109

 

مقدمه

   از زمانی که پیمان بریان ـ کلوگ منعقد گردید (1924) یا منشور ملل متحد به تصویب رسیده (1945)  حقوق بین الملل با نوعی تعارض روبرو است، چه این نظام از طرفی بر حقوقی بودن خود تأکید دارد و خود را نظامی ناسازگار با زور معرفی می کند، و از طرفی دیگر زور در جامعه بین المللی سکه روز و به تعبیری مرکز و غایت همه مسائل است. از همین روست که حقوق بین الملل همه روزه شاهد نقض تعهد دولتها در عدم توسل به زور و خودداری از اختلال در کار صلح است. در چنین حالتی، حقوق بین الملل یا باید با نظاره کردن تجاوزهای مکرر و موارد متعدد نقض صلح شاهد نفی وجودی خود باشد یا آنکه دوباره میان تعارضهای اجتناب ناپذیر از یک طرف و اعتبار و اقتدار حقوق از طرف دیگر، سازشی دیرپا به وجود آورد.

در دنیایی که هر کس بتواند برای اثبات حق خود سلاح بدست گیرد و در نتیجه میان جنگ بر سر منافع خصوصی، و تعارضات بین الدول تفاوتی وجود نداشته باشد، چگونه می توان از برابری حاکمیت دولتها و استقرار حق بر اساس تفاهم سخن گفت؟ در این قبیل موارد اصولاً دلیل حقوقی با منفعت ملی یکی گرفته می شود. به همین علت بود که در اعصار گذشته تمامی مساعی متفکران، از قدیس آگوستینوس (قرون چهارم و پنجم میلادی) گرفته تا گروسیوس هلندی (قرن هفدهم میلادی) مصروف آن می شد که صورتهای مختلف و پی در پی دکترین « جنگ عادلانه» را در قالب نظریه های علمی توجیه کنند. اما سخن بر سر این است که چگونه می توان دولتها را بدون توجه به ارزشهای اخلاقی و اجتماعی مشترک که قاعدتاً مبنای نظم عمومی است،صرفاً بر پایه منافع عالی ملی به زیستن در صلح ترغیب کرد و محیط برآشفته جهانی را برای همکاری و همدلی دولتها مهیا نمود؟

دبیر کل سازمان ملل متحد با توجه به همین مسئله، در بیست فوریه2007 خطاب به شورای امنیت اعلام کرد: ملل متحد باید از تجارب شصت ساله خود درس بگیرد و اشتباهات گذشته را تکرار نکند، بدین صورتکه:

_ امنیت را شرایط لازم تحکیم صلح بداند؛

_ بپذیرد که امنیت در خلأ ایجاد و حفظ نمی گردد؛

_ به این نتیجه برسد که امنیت فراتر از اقدامات نظامی است؛

_ اذعان کند که بدون نهادهای لازم و مؤثر حفظ صلح امکانپذیر نیست؛

مسلم است که غرض دبیر کل از نهادهای لازم و مؤثر نهادهایی است که بر مبنای ارزشهای مشترک بین المللی بوجود آمده باشد، و نه نهادهایی که بر پایه اراده های معطوف به قدرت پدیدار گردد.

حال آیا همه اقدامات برای صلح و همه تحلیلهای انجام شده و همه نظرات ذکر شده در جهت برقراری صلح تا به حال کار آمد بوده اند؟ و آیا چگونه دولتها با در دست داشتن و مجهز بودن به انواع مختلف ابزار و فناوریهای نظامی مقتدر می توانند وسوسه قدرتطلبی حاصله از تجهیزات را نادیده انگاشته و قدم در راه صلح و آرامش گذارند؟

بیان مسئله

   ضرورت تش‍‍کل و همانندی (صلح) از واکنش منطقی روح انسان در قبال هرج و مرج، عدم ثبات و پراکندگی، و کوشش وی برای بارور ساختن استعداد های طبیعی همنوعان و محیط اطراف خود پدید می آید. بنیان گذاران جوامع مختلف انسانی یا معماران اجتماعی که بر اثر فراهم آوردن اوضاع احوال مناسب، در قبال این ضرورت از خود واکنش نشان داده اند، در وهله نخست و با نشان دادن وجوه مختلف اشتراکات اجتماعی وجدان خفته ی مردم را بیدار کرده و سپس میان آنان وحدتی را که لازمه ی صلح است پدید آورده اند. (دکتر فلسفی ،1389)

آنچه که مورد بررسی قرار می گیرد دلایل و عدم توجه به جنگ خواهی یا میل به ایجاد جنگ، در طول قرنها و بخصوص قرن اخیر، در ضمن اعلام همیشگی کشور های مختلف به جنگ ستیزی، صلح خواهی و عدالت گستری می باشد.

با نگاهی واقع بینانه و موشکافانه به قوانین مختلف بین المللی تصویب شده توسط اجتماع کشورها در زمینه های منع جنگ، ایجاد صلح و امنیت و یا قوانین بین المللی بشر دوستانه، می توان توجه ذهنی و میل به برهم زدن صلح را در وجدان عدالت خواه مصوبان این قوانین کشف کرد.