جهانی­شدن یکی از مباحث مهم و جنجال­برانگیز دنیای معاصر است که متفکران و اندیشمندان مختلف، هریک به   گونه­ای راجع به آن سخن گفته­اند. آن­چه مسلم است، اصل وجود این پدیده و تأثیر آن بر زندگی بشر در دنیای معاصر می­باشد که غیرقابل انکار است. اختلاف­ها بر سر ابعاد گوناگون جهانی­شدن، آثار و تبعات یا چگونگی و کم وکیف آن   می­باشد. ظهور تکنولوژی­های جدید ارتباطی و انقلاب در عرصه­ی ارتباطات سبب شده  تا عرصه­ی جهانی به مثابه  دهکده­ای کوچک جلوه نموده و مکان و زمان، اهمیت پیشین خود را از دست دهند. جهانی­شدن بدین­سان عرصه­ی جدیدی برای حیات بشری فراهم کرده و طبعاً شرایطی متفاوت از گذشته را فراروی انسان­ها  قرار می­دهد. جهان اسلام نیز از این تحولات دور نمانده است و  فرصت­هایی برای مسلمانان در سایه جهانی شدن برای شکل دهی به «امت­سازی» مطابق با آموزه­های اسلامی به وجود آمده است. موضوع و محتوای « امت»، مفاهیم ناس، عامه و مردم هستند. مردمی که ایمان به یک هدف دارند و بین آن­ها وحدت معنوی برقرار است. این مفهوم یک اصطلاح رایج در ادیان یهود، مسیحیت و اسلام است که در فرهنگ اسلامی عمدتاً به گروهی از مردم اطلاق می­شود که در سرزمینی اسکان یافته، دارای نظام اعتقادی و ارزشی واحد، با تأکید بر فردِ پیشوا که عامل انسجام اجتماعی و وحدت می­باشد به کار رفته است. این اصطلاح، اهمیت خاصی در فرهنگ اسلامی دارد. بر طبق فرضیه این رساله «جهانی­شدن با تحت تأثیر قرار دادن نظام دولت – ملت توانسته است بستری برای طرح مجدد نظریه­ی امت سازی فراهم نماید». با ورود الگوی نظام دولت- ملت به جوامع اسلامی که خاستگاهی اروپایی دارد، این الگو با عناصری چون «ناسیونالیسم» و«حاکمیت»  نتوانست جوابگوی نیازهای جوامع اسلامی باشد، چرا که از لحاظ ماهوی سنخیتی با این جوامع نداشت. در عین حال، به نظر   می­رسد با امت­سازی که مفهومی اسلامی و متناسب با جوامع اسلامی است، در تقابل باشد. در این بین، پدیده­ی     جهانی­شدن با نگاهی فراسرزمینی و فراملیتی خود، ناکارآمدی الگوی نظام دولت- ملت را در این جوامع پررنگ­تر نموده و می­تواند بستری برای امت­سازی فراهم  نماید. این رساله  با روش توصیفی-  تحلیلی تلاش دارد نشان دهد، جهانی­شدن به عنوان عاملی فرصت­ساز، با تحت تأثیر قرار دادن بنیادهای نظام دولت- ملت می­تواند الگوی امت­ را  از نگرشی آرمان­گرایانه به نگرشی واقع­گرایانه تبدیل نماید.

کلید واژه : جهانی شدن، دولت- ملت، امت، امت­سازی، فراملی.

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                 صفحه          

 

فصل اول:کلیات

مقدمه. 8

1-1 شرح و بیان مسئله پژوهشی.. 2

1-2- کلید واژه ها 4

1-2-1-  جهانی شدن (Globalization ) 4

1-2-2- دولت- ملت (Nation-State) 4

1-2-3- امت ( The Ummah) 4

1-2-4- امت سازی (Ummah-Building) 5

1-2-5- فراملی (Transnational) 5

1-3 -پیشینه و تاریخچه موضوع تحقیق.. 5

1-4- اهداف تحقیق.. 8

1-5- اهمیت وارزش تحقیق.. 8

1-6- کاربرد نتایج تحقیق.. 9

1-7-  فرضیه های تحقیق.. 9

1-8-روش تحقیق.. 9

1-9- ابزار تجزیه و تحلیل.. 9

1-10- سازماندهی تحقیق.. 10

 

فصل دوم: چهارچوب نظری ؛ منطق درونی اسپریگنز وجهانی شدن

مقدمه. 11

2-1- نظریه سیاسی توماس اسپریگنز. 12

2-2- مرحله اول: مشاهده بی نظمی.. 16

2-3- مرحله دوم: تشخیص درد. 17

2-4- نظم وخیال؛ بازسازی جامعه. 19

2-5- مرحله چهارم : ارائه راه حل.. 20

2-6- تعریف مفهوم جهانی شدن.. 21

عنوان                                                                                                                                 صفحه          

2-7- جهانی شدن یا جهانی سازی ( پروسه یا پروژه ) 23

2-7-1- جهانی شدن به مثابه پروسه. 23

2-7-2-  جهانی شدن به مثابه پروژه. 25

2-7-3-پدیده جهانی شدن؛ پروسه و پروژه به طور توأمان.. 25

2-8- خاستگاه تاریخی جهانی شدن.. 26

2-8-1-  مرحله جنینی.. 28

2-8-2- مرحله بالندگی.. 28

2-8-3- مرحله پیشروی.. 28

2-8-4-  مرحله نزاع سلطه. 29

2-8- 5- مرحله تردید و بلاتکلیفی.. 29

2-9- آرا و اندیشه های سه نسل نظریه پردازان جهانی شدن.. 30

2-9-1- نسل اول.. 31

2-9-2- نسل دوم. 31

2-9-2-1-  نظریه های اجتماعی.. 32

2-9-2-2- نظریه های اقتصادی.. 32

2-9-2-3- نظریه های سیاسی.. 32

2-9-2-4- نظریه های فرهنگی جهانی شدن.. 32

2-9-3-  نسل سوم. 33

2-10- جهانی شدن و همبستگی های دینی.. 33

2-11 نتیجهگیری.. 35

 

فصل سوم:نظام دولت – ملت ؛ دولت مدرن در بستر زمان

مقدمه. 36

3-1- دولت چیست؟. 37

3-2- زمینه های فکری دولت مدرن.. 40

3-2-1- حاکمیت… 40

3-2-2- ایدئولوژی دولت ساز : ناسیونالیسم.. 43

3-3- سیر تاریخی دولت مدرن یا نظام دولت- ملت… 47

عنوان                                                                                                                                 صفحه          

3-3-1- ظهور دولت – شهر. 49

3-3-2- امپراتوری رم. 49

3-3-3- دوره فئودالی.. 50

3-3-4- ملوک الطوایفی.. 51

3-4- طبقه بندی دولت های مدرن.. 53

3-4-1- دولت مطلقه. 53

3-4-2- دولت مشروطه. 56

3-4-3- دولت لیبرال.. 56

3-4-4- دولت رفاهی.. 56

3-4-5- دولت نولیبرال.. 57

3-5- نتیجه گیری.. 57

 

فصل چهارم:امت سازی

مقدمه. 58

4-1- بررسی نظریه امت… 59

4-1-1- تعریف امت… 59

4-2- جایگاه امت در قرآن کریم.. 61

4-2-1-  امت به معنای مدت وزمانی معین.. 62

4-2-2- امت به معنای پیشوا ، رهبر ، الگو و نمونه. 62

4-2-3- امت به معنای راه ،روش ،دین وآیین.. 62

4-2-4- امت به معنای گروهی از جانداران ( اعم از انسان وحیوان ) 62

4-2-5- امت به معنای گروهی از انسان ها 63

4-3- نظرات سید قطب درباره “امت وسط”. 64

4-3-1- امت وسط در حوزه تصور و اعتقاد. 64

4-3-2- امت وسط در حوزه شعور وتفکر. 64

4-3-3- امت وسط درتنظیم وتنسیق زندگی.. 65

4-3-4- امت وسط در ارتباطات… 65

4-3-5- امت وسط در مکان.. 65

عنوان                                                                                                                                 صفحه          

4-3-6- امت وسط در زمان.. 65

4-4- نظر علامه طباطبایی درباره امت وسط… 65

4-5- مبانی تفکر امت… 66

4-5-1- اصل توحید. 66

4-5-2- جامعیت دین.. 66

4-5-3-  جهانشمول بودن دین.. 66

4-5-4- جاودانگی دین.. 68

4-5-5- مکانسیم تحقق امت اسلامی.. 68

4-6- امت سازی در بستر اتحاد اسلامی.. 68

4-7- سید جمال الدین اسد آبادی و اتحاد اسلامی.. 71

4-7-1- اتحاد دول اسلامی ، اتحاد ملل اسلامی در اندیشه سید جمال.. 75

4-8- خاستگاه امت در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) 76

4-9- نتیجه گیری.. 78

 

فصل پنجم:تقابل جهانی شدن با نظام دولت- ملت؛تعامل جهانی شدن با امتسازی… 80

مقدمه. 80

5-1- تأثیرات جهانی شدن در ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی.. 81

5-1-1- جهانی شدن درعرصه اقتصاد. 81

5-1-2- جهانی شدن در عرصه سیاست… 84

5-1-3 جهانی شدن در عرصه فرهنگ…. 89

5-2- مرحله اول _ مشاهده بحران.. 93

5-2-1-  نفوذ  نظام دولت- ملت در جهان اسلام. 93

5-2-2- عنصر ناسیونالیسم.. 94

5-2-3- عنصر حاکمیت… 95

5-3-مرحله دوم- تشخیص درد. 96

5-4- مرحله سوم – نظم و خیال ( بازسازی جامعه ) 101

5-4-1- توصیف ویژگیهای دولت در عصر پیامبر به عنوان نمونه آرمانی.. 101

 

عنوان                                                                                                                                 صفحه          

5-5- مرحله چهارم- ارائه راه حل: تقابل جهانی شدن با نظام دولت-ملت ؛ تعامل جهانی شدن با امتسازی.. 103

5-5-1- فرصت سازی جهانی شدن در دوسطح  «ملتها» و «دولتها». 111

5-5-1-1- فرصتسازی جهانی شدن در سطح ملتها 111

5-5-1-2- فرصتسازی جهانی شدن در سطح دولتها 112

5-6- نتیجه‌گیری.. 113

نتیجه گیری.. 114

منابع ومآخذ.. 119

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                                                 صفحه          

جدول شماره1-1: جهانی شدن.. 30

جدول4-1: ساخت اجتماعی سید جمال الدین اسدآبادی.. 73

جدول 4-2 : عوامل مخرب وحدت ساختی.. 74

جدول 4-3: دکترین اصلاح سید جمال الدین ا سد آبادی.. 74

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل ها

عنوان                                                                                                                                 صفحه          

 

شکل 1- 1: نمودار تشخیص علل بی نظمی سیاسی.. 18

 شکل 5-1: نمودار جهانی شدن به عنوان کاتالیزور. 115

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات