ز) ساماندهی مطالب ……………………………………………………………………………………………………………….6 

فصل اول 

ارتباط سن بامسئولیت کیفری وتحولات ناظر برشرط سنی برای این نوع مسئولیت درحقوق ایران    …………………………………………………………………………………………………………………………… 7

مبحث اول : نگاهی به مبانی مسئولیت کیفری………………………………………………………….. 8

گفتار اول : مفهوم لغوی و اصطلاحی مسئولیت ……………………………………………………….. 8

الف ) مفهوم لغوی ………………………………………………………………………………………………….. 8

ب ) مسئولیت در اصطلاح حقوق و اخلاق …………………………………………………………………… 9-8

گفتار دوم : انواع مسئولیت حقوقی ……………………………………………………………………….. 10

الف ) مسئولیت مدنی ……………………………………………………………………………………………………………..10

عنوان                                                                                                     صفحه

ب ) مسئولیت کیفری ………………………………………………………………………………………………..12-11-10

ج ) مسئولیت اداری ………………………………………………………………………………………………… 13

گفتار سوم : پیش شرط های مسئولیت کیفری ………………………………………………………….. 14

الف ) تمییز یا قدرت درک اوامر و نواهی قانون گذار ……………………………………………………… 14

ب ) اختیار یا قدرت بر ادای تکلیف قانونی ………………………………………………………………………….15-16

مبحث دوم : ارتباط سن با مسئولیت کیفری …………………………………………………………….. 17

گفتار اول : مفهوم طفولیت و خصایص جسمانی و روانی اطفال…………………………………. 17

الف ) مفهوم طفل و طفولیت ………………………………………………………………………………….17-18-19-20

ب ) خصایص جسمانی و روانی اطفال ……………………………………………………………………….. 21

1) عدم رشد قوای جسمی و ذهنی …………………………………………………………………………………21-22-23

2) تلقین پذیری و انعطاف پذیری نسبی ……………………………………………………………………….. 24

3) آسیب پذیری ………………………………………………………………………………………………………………..25-26

4) قابلیت بیشتر برای درمان و اصلاح رفتار …………………………………………………………………………..27-28

گفتار دوم : اهمیت و چگونگی شکل گیری قدرت تمییز در اطفال……………………………………..29

الف) تدریجی بودن پیدایش قدرت تمییز ………………………………………………………………………………29-30

ب) متفاوت بودن اطفال از حیث سن پیدایش قدرت تمییز ……………………………………………………..31-32

ج) مفهوم طفل ممیز و طفل غیر ممیز در قانون……………………………………………………………………..33-34

گفتار سوم : اهمیت و چگونگی رشد قدرت کنترل اراده در اطفال …………………………….. 35

الف ) یافته های علمی در خصوص تاثیر عوامل زیستی بر قدرت کنترل اراده در اطفال …………….35-47

عنوان                                                                                                     صفحه

ب)واقعیت تلقین پذیری اطفال وضعف آنهادربرابرتاثیرعوامل زیستی ، روانی واجتماعی …………… 48-52

مبحث سوم : مفهوم حقوقی تعیین سن خاص برای مسئولیت کیفری وتاریخچه آن درحقوق ایران 53

گفتار اول : پیشینه موضوع در حقوق اسلامی ………………………………………………………….. 53

الف ) سن بلوغ و مسئولیت کیفری اطفال از دیدگاه فقهای امامیه  ………………………………………….. 53-56

ب) سن بلوغ و مسئولیت کیفری اطفال در نظر سایر فرق اسلامی …………………………………………..56-57

گفتاردوم : سن حداقل قانونی به عنوان سن مصونیت اطفال ازهرگونه تعقیب کیفری درحقوق موضوعه    58

الف ) ضرورت تعیین سن حداقل به موجب قانون …………………………………………………………. 58

ب ) مطلق بودن یا نسبی بودن فرض عدم مسئولیت اطفال در سن پایین تر از سن حداقل قانونی….59-60

ج ) تاریخچه تعیین سن حداقل در حقوق ایران …………………………………………………………….. 61

1) قانون مجازات عمومی مصوب 1304 ………………………………………………………………………. 62

2) قانون تشکیل دادگاه اطفال بزهکار ………………………………………………………………………….. 63

3) تعیین سن بلوغ شرعی در قوانین بعد از انقلاب و امکان تادیب نابالغ ………………………………  64

د ) موضع کنونی حقوق ایران در هاله ای از ابهام  ………………………………………………………………….64-65

1) سکوت در مورد اطفال کمتر از دوازده سال شمسی نسبت به کیفیت اقدامات تامینی و تربیتی …  66

2) تحلیل مفهوم سکوت مقنن در پرتو سایر مقررات موجود ………………………………………………  66

گفتار سوم : سن کبر یا مسئولیت کیفری کامل …………………………………………………………. 68

الف) ضرورت تعیین سن کبربرای برخورداری اطفال ازنظام خاص دادرسی صغاروحمایتهای خاص آن. . 68

ط

عنوان                                                                                                     صفحه

ب ) تاریخچه تعیین سن کبر در حقوق ایران ………………………………………………………………… 70

1) پیش از انقلاب اسلامی ………………………………………………………………………………………. 71

2) از انقلاب تا تصویب قانون فعلی مجازات اسلامی ( 1392 ) ……………………………………….. 72

3) سن کبر در جرایم تعزیری به موجب مقررات قانون فعلی مجازات اسلامی  ……………………….72-73

4) مفهوم مبهم رشدوکمال عقل درجرایم مستلزم حدوقصاص درقانون فعلی مجازات اسلامی …..73-75

گفتار چهارم : موضع مقنن ایران در خصوص پیدایش شبهه در سن متهم  ……………………………..76-77

فصل دوم : اصول و ضوابط مذکور در اسناد و توصیه های بین المللی در ارتباط با سن مسئولیت کیفری اطفال 78

مبحث اول : سن حداقل یا سن عدم مداخله…………………………………………………………………………………………… 79

گفتار اول : کنوانسیون حقوق کودک و قواعد حداقل دادرسی صغار ( قواعد پکن )  ……………. 79-81

گفتار دوم : عقیده کمیته حقوق کودک …………………………………………………………………………………………………… 82

گفتارسوم : توصیه به کشورها مبنی برپرهیز ازپذیرش استثنا برقاعده مصونیت اطفال کمترازسن حداقل قانونی           83

گفتار چهارم : کیفیت مطلوب واکنش غیرقضایی نسبت به قانون شکنی اطفال درسنین مصونیت ازتعقیب ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 84-86

مبحث دوم : سن کبر یاپایان حمایتهای نظام دادرسی صغارازنگاه اسنادوتوصیه های بین المللی………….87

گفتار اول : کنوانسیون حقوق کودک و قواعد مذکور در توصیه نامه های بین المللی مربوطه ….87-88

گفتاردوم : عقیده کمیته حقوق کودک ………………………………………………………………………………………….89

عنوان                                                                                                     صفحه

گفتارسوم : توصیه به عدم سلب حمایتهای مخصوص ازصغارهرچندبه گونه ی استثنایی……….90

گفتار چهارم : تشویق کشورها به گسترش حمایتها در شرایط خاص به افراد بالاتر ازهجده سال  ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 91-92

مبحث سوم : کیفیت تعیین سن در موارد شبهه …………………………………………………………. 93 >

گفتار اول : حق ثبت تولد به عنوان یکی از حقوق بنیادین بشری ……………………………….. 93

الف ) مفاد میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی در خصوص ثبت تولد …………………………… 94

ب ) مفاد کنوانسیون حقوق کودک در خصوص ثبت تولد …………………………………………………. 94

ج ) ارزش اثباتی اسناد مربوط به ثبت تولد از دیدگاه کمیته حقوق کودک ……………………………… 94

گفتاردوم : مکلف بودن مرجع قضایی به تحقیق کامل در مورد سن متهم پیش از تصمیم گیری به ضرر وی در فرض عدم ثبت تاریخ ولادت ………………………………………………………………………………………….. 95

گفتارسوم : استفاده متهم از منفعت هرگونه شبهه ی باقی مانده پس از تکمیل تحقیقات…. 97

نتیجه‌گیری و پیشنهادها

الف ) نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………….98

ب) پیشنهاد ها ………………………………………………………………………………………………………. 100

منابع و ماخذ……………………………………………………………………………………………………………….101-105

  

چكیده (شامل خلاصه و اهداف و روش‌های اجرا و نتایج بدست آمده) :

          کودکان بی دفاع ترین قشر اجتماع اند به علت عدم بلوغ فکری امکان دریافت ، درک و استنتاج منطقی را به نحو کامل دارا نیستند. یکی از موضوعات مهم در عرصه حقوق کودک ، تعیین سنی است که فرد با رسیدن به آن در مقابل جرم ارتکابی مسئول دانسته شود. سن مسئولیت کیفری یکی از مهمترین موضوعات مطرح شده در اسناد حقوق کودک و حقوق بشری است .چیزی که اطفال و نوجوانان را از مجرمین بزرگسال جدا می نماید ، همین عامل سن است. این مسئله از گذشته های دور مورد توجه ملل مختلف قرار گرفته و لذا در قانون گذاری های مختلف سعی بر آن گردیده که با تعیین یک محدوده سنی خاص ، میزان مسئولیت اطفال و نوجوانان را در قبال اعمال معارض قانون آنان مشخص نماید .دراین خصوص دو نوع نگرش وجود دارد یکی نگرش داخلی از منظر نظام حقوق ایران که متاثر از معیارهای شرعی و فقهی با توجه به قانون اساسی یادآور شده است و دیگر از منظر نگرش بین المللی . مناط سن  مسئولیت کیفری اطفال در حقوق ایران حسب نظر مشهور فقهای امامیه بلافاصله پس از ورود به سن 9 یا 15سالگی وبرخورداری از بلوغ جنسی همانند بزرگسالان با کودکان برخورد جزایی خواهد شد. عمده ترین دلیل آن روایت حمزه بن حمران از امام محمد باقر (ع) است این در حالی است که بر اساس ماده یک کنوانسیون حقوق کودک ؛ مهمترین منبع بین المللی در جهت تعیین شاخص سن مسئولیت کیفری که در سال 1372 ایران به مفاد آن پیوست 18 سالگی را مناط سن مسئولیت کیفری دانست.از دیدگاه روانشناسی رشد و بلوغ، همچنین میان سن بلوغ جسمی ، شرعی و فکری اطفال لزوما رابطه ای متناسب و هماهنگ وجود ندارد بدین معنی که بسیاری از نوجوانان بویژه دخترانی که تازه به سن بلوغ جسمی و شرعی رسیده اند، از رشد عقلی و فکری لازم در مسائل برخوردار نیستند. با این همه صاحب نظران توسل و توجه به اصول علمی ، روان شناختی ،جامعه شناختی را در تشخیص بلوغ همزمان جسمی و عقلی و در نتیجه بلوغ شرعی ضروری می دانند . از آنجاییکه مبنای این پژوهش یک تحقیق نظری بوده است برپایه ی  روش مطالعاتی و کتابخانه ای با استفاده منابع گوناگون موجود بویژه قانون مجازات اسلامی مصوب 1/2/1392و شرحی که بر آن از سوی صاحب نظران به نگارش در آمده بود مورد استفاده واقع شده است .