فهرست مطالب:
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1. مقدمه……………………………………………………………………………… 2
1-2. بیان مسئله……………………………………………………………………….. 3
1-3. متغیرها…………………………………………………………………………….. 4
1-3-1. متغیرمستقل: راهکارها……………………………………………………….. 4
1-3-2. متغیرتابع: طرح‌های همکاری (امانت بین کتابخانه ای،اشتراک منابع)…….4
1-4. اهمیت وضرورت تحقیق…………………………………………………………… 4
1-5. اهداف تحقیق………………………………………………………………………. 5
1-5-1. هدف اصلی……………………………………………………………………….. 5
1-5-2. اهداف فرعی………………………………………………………………………. 5
1-6. استفاده‌ی کاربردی ازتحقیق………………………………………………………. 6
1-7. فرضیه…………………………………………………………………………………. 6
1-8. سؤال اصلی تحقیق………………………………………………………………… 6
1-8-1. سؤال‌های تحقیق……………………………………………………………….. 6
1-9. تعاریف مفهومی وعملیاتی………………………………………………………… 7
1-9-1. تعریف مفهومی…………………………………………………………………… 7
1-9-2. تعریف عملیاتی…………………………………………………………………… 8
فصل دوم مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینه‌ی تحقیق
2-1. مقدمه…………………………………………………………………………………. 9
2-2. تعریف همکاری……………………………………………………………………….. 9
2-3. ایجادطرح همکاری بین کتابخانه‌ای………………………………………………… 10
2-4. روش‌های همکاری………………………………………………………………….. 10
2-4-2. همکاری کتابخانه‌هادردانشگاه وروکلاو………………………………………….. 12
2-5. شرایط لازم برای کسب موفقیت دربرنامه‌های همکاری بین کتابخانه‌ها ……….14
2-6. انواع همکاری‌های بین کتابخانه‌ای…………………………………………………. 15
2-7. اهداف همکاری بین کتابخانه‌ها…………………………………………………….. 19
2-8. همکاری بین کتابخانه‌ای؛غنی کردن کتابخانه‌های کوچک……………………….. 21
2-9. همکاری بین کتابخانه‌هادرمان نه پیشگیری……………………………………….. 22
2-10. امانت بین کتابخانه‌ای………………………………………………………………. 24
2-10-1. ایجادنظام امانت بین کتابخانه‌ای………………………………………………… 26
2-10-2. رهنمودهای ایفلادرخصوص اصول اجرای امانت بین کتابخانه‌ای وخدمات تحویل مدرک درسطح بین‌الملل..27
2-10-3. اصول ورهنمودهای اجرایی………………………………………………………. 28
2-10-3-1. مزایای همکاری بین کتابخانه‌ها………………………………………………. 28
2-10-3-2. مزایای کتابخانه‌های مشترک…………………………………………………. 29
2-10-4. پروتکل امانت بین کتابخانه‌ای: پیشرفت وپروژه‌ها……………………………….29
2-11. تأثیرنظام‌های رایانه‌ای برخدمات امانت بین کتابخانه‌ای…………………………. 31
2-12. امانت بین کتابخانه‌ای درایران……………………………………………………….. 32
2-13. امانت بین کتابخانه‌ای درسایرکشورها ………………………………………………33
2-13-1. ایالات متحدۀآمریکا…………………………………………………………………. 33
2-13-1-1. کدامانت برای ایالات متحده،توسط کمیته امانت بین کتابخانه‌ای………….. 34
2-13-1-2. پروژۀامانت بین کتابخانه‌ها وتحویل مدرک درآمریکای شمالی……………… 35
2-13-1-3. مکزیک…………………………………………………………………………….. 35
2-13-1-4. انگلستان…………………………………………………………………………. 35
2-13-1-5. استرالیا…………………………………………………………………………… 36
2-13-1-6. هندوستان……………………………………………………………………….. 36
2-13-1-7. دانمارک………………………………………………………………………….. 37
2-14. اشتراک منابع………………………………………………………………………….. 37
2-14-1. نکات اساسی درطرح‌های اشتراک منابع……………………………………….. 39
2-14-2. جایگاه اشتراک منابع درتوسعه خدمات کتابداری واطلاع رسانی……………… 40
2-14-3. استفاده کنندگان چندگانه ازمنابع اطلاعاتی…………………………………….. 41
2-14-4. ضرورت ایجاددستگاه‌های اجرایی مناسب………………………………………… 42
2-14-5. اشتراک منابع، فراهم‌آوری مشترک……………………………………………….. 43
2-14- 5-1. تحویل مدرک واشتراک منابع……………………………………………………. 44
2-14-6. محدودیت‌هایی که دراشتراک منابع پیش می‌آید………………………………… 44
2-15. پیشینه‌های تحقیق……………………………………………………………………. 45
2-15-1. مطالعات انجام شده درخارج ازایران……………………………………………….. 45
2-15-1-2. مطالعات انجام شده درداخل ایران…………………………………………….. 50
2-15-1-3. جمع‌بندی پیشینه‌های تحقیق…………………………………………………. 58
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
3-1. مقدمه……………………………………………………………………………………… 61
3-2. روش تحقیق………………………………………………………………………………. 61
3-3. جامعه آماری……………………………………………………………………………….. 62
3-4. حجم نمونه………………………………………………………………………………… 62
3-5. روش نمونه‌گیری………………………………………………………………………….. 62
3-6. ابزارگردآوری اطلاعات (روایی،پایایی)…………………………………………………… 63
3-6-1. ابزارگردآوری اطلاعات…………………………………………………………………… 63
3-6-2. روایی…………………………………………………………………………………. 63
3-6-3. پایایی……………………………………………………………………………………. 63
3-7. روش تجزیه وتحلیل اطلاعات…………………………………………………………….. 64
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها
4-1. مقدمه……………………………………………………………………………………….. 66
4-2. پرسش اساسی شماره 1: ویژگی‌های جمعیت شناختی جامعه موردمطالعه ازچه خصوصیاتی برخورداراست؟..67
4-2-1. تعدادکارمندان وجنسیت آنهادرکتابخانه‌های نهادرهبری…………………………….. 67
4-2-2. نوع دانشگاه ………………………………………………………………………………68
4-2-3. سال تاسیس دانشگاه ………………………………………………………………….69
4-2-4. تعداداعضای کتابخانه‌های نهادرهبری…………………………………………………. 70
4-2-5. رشته تحصیلی مسئولین کتابخانه‌های نهادرهبری…………………………………. 71
4-2-6. سطح تحصیلاتی مسئولین کتابخانه‌های نهادرهبری……………………………….. 72
4-3. پرسش اساسی شماره 2: وضعیت کنونی منابع وشیوه تهیه آن درکتابخانه‌های نهادرهبری ازچه ویژگی‌هایی برخورداراست؟..73
4-3-1. انتخاب منابع کتابخانه به چه صورتی انجام می‌شود؟………………………………. 73
4-3-2. خریدمنابع برای کتابخانه به چه صورتی انجام می‌شود؟……………………………. 74
4-3-3. چندعنوان کتاب درکتابخانه موجوداست؟…………………………………………….. 74
4-3-4. منابع موجوددرکتابخانه به چه نحوی ثبت می‌گردند؟…………………………………75
4-3-5. آیامنابع چاپی والکترونیکی کتابخانه درارتباط بانیازهای آموزشی وپژوهشی دانشکده یادانشگاه می‌باشد؟..75
4-3-6.کدام یک ازمواردزیررابرای استفاده کنندگان کتابخانه مشترک هستید؟……………. 76
4-3-7. چه تعدادازنشریات ادواری راآبونه هستید؟……………………………………………. 77
4-3-8. گرایشات موضوعی کتابخانه رابه ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 7 مشخص نمائید؟…….78
4-4. پرسش اساسی شماره 3: توانایی مالی کتابخانه‌های نهادرهبری درجهت ایجادطرح‌های همکاری تاچه میزان می‌باشد؟..80
4-4-1. آیاکتابخانه دارای بودجه اختصاصی می‌باشد؟……………………………………….. 80
4-4-2. بودجه اختصاص یافته برای تهیه منابع کتابخانه کافی است؟………………………. 81
4-4-3. تاچه اندازه متمایل به همکاری درجهت مرتفع نمودن واختصاص منابع مالی درایجادطرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای درکتابخانه‌های نهادرهبری می‌باشید؟….82
4-4-4. تاچه اندازه طرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای رامی‌شناسید؟………………………83
4-5. پرسش اساسی شماره 4 : نیروهای انسانی کتابخانه‌های نهادرهبری تاچه میزان نسبت به اصول همکاری وپذیرش آن ازآمادگی لازمه بهره‌مند می‌باشند؟………84
4-5-1. به نظرشما امانت بین کتابخانه‌ای تاچه اندازه درتأمین نیازهای اطلاعاتی کاربران مؤثراست؟…84
4-5-2. چنانچه طرح همکاری بین کتابخانه‌های نهادرهبری ایجادشودبرای حمایت همه جانبه جهت اجرایی شدن آن ازآمادگی لازم برخوردار هستید؟…………….85
4-5-3. اگرسازمان نهادرهبری درجهت کمک به بالابردن کیفیت وتوسعه منابع اطلاعاتی به کنسرسیوم‌های اشتراک منابع دانشگاهی بپیوندد، به نظرشمادرجهت اهداف طرح‌های همکاری بین کنابخانه‌ها، طرح مناسبی خواهدبود؟……86
4-5-4. درچارچوب قوانین ومقررات کتابخانه، شرایطی که برای ایجادطرح همکاری بین کتابخانه‌های نهادرهبری درنظرگرفته می‌شود را می‌پذیرید؟………..87
4-6. پرسش اساسی شماره 5 : وضعیت امکانات وتجهیزات موجوددرکتابخانه‌های نهادرهبری تاچه میزان مناسب است؟…..89
4-6-1. چه تعداد دستگاه کامپیوتردرکتابخانه موجوداست؟……………………………………89
4-6-2. آیاازنرم افزارکتابخانه‌ای استفاده می‌کنید؟…………………………………………… 90
4-6-3. برای دسترسی اعضاءبه کتابخانه ومنابع آن ازچه امکاناتی بهره‌برداری می‌کنید؟…90
4-6-4. آیا از وجودمنابع الکترونیکی (E- books) درکتابخانه برخوردارهستید؟………………91
4-6-5. کتابخانه ازکدام امکانات وتجهیزات جانبی ذیل برخورداراست؟…………………….. 92
4-6-6. برای به اشتراک گذاری منابع دربین کنابخانه‌های نهادرهبری،ازکدام نوع مواردفناوری اطلاعاتی بهره‌مند هستید؟….92
4-6-7. تاچه اندازه امکانات وتجهیزات موجود درکتابخانه‌های نهادرهبری را برای پیاده سازی طرح‌های همکاری مناسب ارزیابی می‌کنید؟…..93
4-7. پرسش اساسی شماره 6 : ساختارومقررات سازمانی نهاد رهبری تا چه میزان از ایجادطرح‌های همکاری استقبال و پشتیبانی می‌کند؟……………… 94
4-7-1. برای ایجاد هماهنگی درهمکاری‌های بین کتابخانه‌ای کدامیک ازمواردزیرضروری است؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 5 مشخص نمائید….94
4-7-2. جهت برقراری همکاری مؤثربین کتابخانه‌هاکدامیک از شرایط واقدامات زیربایدتأمین گردد؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید….95
4-7-3. انجمن‌های حرفه‌ای نقش مهم وتعیین کننده‌ای درتوسعه همکاری بین کتابخانه‌‌ای دارند. بانظریه موافق هستید؟….97
4-8. پرسش اساسی شماره 7: کدام زمینه‌ها درباب همکاری بین کتابخانه‌ها، از ارزش واولویت بیشتری برخورداراست؟…98
4-8-1. کدام یک ازموارد زیردراستفاده مشترک ازمنابع مهم‌تراست؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 5 مشخص نمائید….98
4-8-2. کدام یک ازموارد زیردرمورد فهرست‌نویسی تعاونی ازاهمیت بیشتری برخورداراست؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید….99
4-8-3. کدام یک ازموارد زیردرموفقیت اشتراک منابع درکتابخانه‌ها ازاهمیت بیشتری برخورداراست؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید……………….101
4-8-4. همکاری واشتراک منابع رادرخصوص چه نوع منابعی ضروری‌ترومهم‌ترمی‌دانید؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 6 مشخص نمائید..102
4-9. پرسش اساسی شماره 8 : چه راهکارهایی درخصوص ایجاد طرح‌های همکاری درکتابخانه‌های نهادرهبری قابل ارائه هستند؟….103
4-9-1. کدامیک ازراهکارهای ذکرشده درخصوص ایجاد طرح‌های همکاری درکتابخانه‌های نهادرهبری مفید می‌باشد؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 6 مشخص نمائید……….104
4-9-2. باتوجه به ضرورت ایجادطرح‌های همکاری درکتابخانه‌های نهادرهبری،کدام یک ازگزینه‌های زیرراپیشنهاد می‌دهید؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید…………106
4- 10. سؤال بازتحقیق………………………………………………………………………. 107
4-11. آزمون فرضیه‌های پژوهش……………………………………………………………. 108
4- 11-1. آزمون فرضیه اول……………………………………………………………………. 108
4- 11-2. آزمون فرضیه دوم…………………………………………………………………… 108
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات
5-1. مقدمه……………………………………………………………………………………… 112
5-2. یافته‌های تحقیق………………………………………………………………………….. 112
5-3. بحث ونتیجه‌گیری…………………………………………………………………………. 119
5-5. پیشنهادهای تحقیق……………………………………………………………………… 120
5-5-1. پیشنهادهای اجرایی…………………………………………………………………… 120
5-5-2. پیشنهادهایی برای آینده………………………………………………………………. 120
5-6. محدودیت‌های پژوهش……………………………………………………………………. 121
5-6-1. محدودیت‌های در اختیار محقق………………………………………………………….. 121
5-6-2. محدودیت‌های خارج از اختیار تحقیق…………………………………………………… 121
منابع و مأخذ
فهرست منابع فارسی…………………………………………………………………………….. 124
فهرست منابع انگلیسی…………………………………………………………………………… 128
چکیده:
هدف: آشنایی با راهکارهای ایجاد طرح‌های همکاری (امانت بین کتابخانه‌ای، اشتراک منابع) در کتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور از نظر، نوع دانشگاه، بودجه، امکانات و تجهیزات و نیروی انسانی می‌باشد. روش شناسی: از نوع کاربردی و روش توصیفی- پیمایشی می‌باشد و فایده‌ای که می‌تواند داشته باشد، باعث توسعه و پیشرفت کتابخانه‌های نهاد می‌شود.جامعه مورد مطالعه کتابخانه‌های نهاد رهبری واقع در استان‌های غرب کشور اعم از کردستان، ایلام، لرستان، کرمانشاه و همدان می‌باشند که در مجموع 27 کتابخانه را شامل شده است. ابزار گردآوری داده‌های این پژوهش، پرسشنامۀ محقق ساخته با 38 سؤال بسته و 1 سؤال باز و با مقیاس 3 تا 7 گزینه‌ای لیکرت بود که پایایی آن از طریق محاسبۀ آلفای کرونباخ معادل 88% برآورد گردید. پاسخ پرسش‌های اساسی تحقیق، از طریق تجزیه و تحلیل داده‌ها بوسیله نرم افزار spssویرایش 20 بدست آمده است. یافته‌ها: نشان می‌دهد 4/44% پراکندگی کتابخانه‌ها مربوط به دانشگاه‌های دولتی می‌باشد. 9/25% از کتابخانه‌ها، بودجۀ اختصاصی برای تهیه منابع را خیلی کم و کم، ارزیابی نمودند. در رابطه با امکانات و تجهیزات کتابخانه‌ها جهت پیاده سازی طرح همکاری، ‌3/70 درصد‌ نظرات در انتخاب گزینه‌های کم و خیلی کم بوده است. 8/77% از نیروی انسانی کتابخانه‌ها را مردان تشکیل می‌دهند و در حال حاضر هر یک از این کتابخانه‌ها، یک نیروی کاری در اختیار گرفته‌اند. نتیجه‌گیری: کتابخانه‌ها در زمینه‌های مطرح شده، دچار چالش‌های جدی هستند. در فصل پنجم راهکارهایی در رابطه با چالش پیش روی کتابخانه‌ها ارائه شده است.
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
گسترش دانش بشری، محدودیت امکانات مالی و فیزیکی کتابخانه­ها و افزایش روزافزون بهای منابع اطلاعاتی، کتابخانه­ها را در زمینه تهیه‌ی منابع اطلاعاتی مورد نیاز کاربران خود با مشکل مواجه ساخته است؛ به گونه­ای که امروزه هیچ کتابخانه­ای نمی­تواند نیازهای اطلاعاتی مراجعان خود را به تنهایی برآورده سازد. و خودکفا بودن کتابخانه­ها، به مفهوم در اختیار داشتن همه‌ی مدارک، نه امکان پذیر و نه مقرون به صرفه است. از این رو سیاست کتابخانه­ها از مالکیت بر منابع، به دسترسی به منابع اطلاعاتی تغییر کرده است. همکاری بین کتابخانه­ای اصطلاحی جامع برای طیف گسترده‌ای از فرآیندهایی است که درجریان آن گروهی از کتابخانه­ها برای بهره­برداری بیشتر از منابع خود در شکل­های گوناگون مانند فهرست نویسی تعاونی، تبادل اطلاعات کتاب‌شناختی، فهرستگان، اشتراک منابع ، امانت بین کتابخانه­ای آی. ال.ال[1] و مانند آن با یکدیگر به همکاری می­پردازند. همکاری بین کتابخانه­ای ممکن است یک منظوره و یا چند منظوره باشد. در همکاری یک منظوره، کتابخانه­های عضو تنها از یک نوع همکاری مانند فهرست نویسی تعاونی و یا امانت بین کتابخانه­ای بهره می­برند. در حالی که در همکاری چند منظوره، این کتابخانه­ها در دو یا چند زمینه با یکدیگر همکاری می­کنند. سابقه همکاری بین کتابخانه­ای در جهان ظاهراً به نخستین کنفرانس کتابداران در 1853 باز می­گردد که در آن پیشنهادی مبنی بر فهرستگان ملی ان، یو، سی[2] مطرح گردید، اما اقدامات اساسی و برنامه­ریزی شده در این زمینه پس از جنگ جهانی دوم آغاز شد. همکاری بین کتابخانه­ای از جنبه­های مختلف قابل تأمل و بررسی است. مهم‌ترین آنها همکاری در سازماندهی منابع و مجموعه‌سازی است (بهمن آبادی، 1389، 1).