پژوهش به بررسی میزان تأثیر شن بازی درمانی در درمان كودكان بیش فعال 7-5 سال استان تهران پرداخته است.

برای تشخیص كودكان بیش فعال از پرسشنامه كانرز استفاده شده و همینطور از سینی شن بعنوان ابزار استفاده شد.

ازآنجائیكه آزمودنیها دردو گروه آزمایش و كنترل قرار داشتند گروه آزمایشی مورد درمان قرارگرفتند اما گروه كنترل كه  از شیوه‌ی آموزش مهد كودك استفاده كرده بودند با افزایش بیش فعالی روبرو شدیم كه در این پژوهش شیوه‌ی آموزشی مهد كودك‌ها مورد انتقاد قرار گرفت.

 

فهرست عناوین

فصل اول ……………………………… 1

مقدمه………………………………… 2

بیان مسئله …………………………… 5

ضرورت و هدف پژوهش …………………….. 7

فرضیه‌ی پژوهش …………………………. 9

سوال پژوهش …………………………… 9

تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها…………… 9

فصل دوم ……………………………… 11

اختلال مربوط به كمبود توجه (بیش فعالی)……. 12

نشانه های كمبود توجه – بیش فعالی دركودكان .. 12

عوامل مؤثر در بروز بیماری ……………… 21

شیوع ………………………………… 25

بیش فعالی و رابطه آن با جنسیت ………….. 26

سبب شناسی ……………………………. 27

خصوصیات بالینی (ADHD)………………….. 28

درمان ……………………………….. 30

دارو درمانی ………………………….. 31

رفتار درمانی …………………………. 34

روشهای عامل سنتی ……………………… 34

بازی چیست؟……………………………. 36

عوامل مؤثر در بازی ……………………. 37

تأثیر جنس ……………………………. 37

تأثیر هوش ……………………………. 38

تأثیر سن …………………………….. 39

تأثیر محیط …………………………… 39

بازی واهمیت آن ……………………….. 40

ارزشهای بازی …………………………. 41

انواع بازی از دیدگاه پیاژه …………….. 43

بازی تمرینی ………………………….. 43

انواع بازیهای تمرینی ………………….. 45

بازی نمادین ………………………….. 46

مراحل بازیهای نمادین ………………….. 47

انواع بازیهای نمادین ………………….. 48

بازی با قاعده ………………………… 51

نظریه های مربوط به بازی ……………….. 52

نظریه‌ی انرژی اضافی یا مازاد…………….. 52

نظریه‌ی پیش تمرین ……………………… 53

نظریه‌ی استراحت و رفع خستگی …………….. 53

نظریه‌ی تكرار فعالیتهای اجدادی ………….. 54

نظریه‌ی تكرار فعالیتهای غریزی …………… 55

نظریه‌ی جبران …………………………. 55

نظریه‌ی اصل لذت ……………………….. 56

كاتارسیس …………………………….. 56

دیدگاه دكرولی درمورد بازی ……………… 57

دیدگاه فروبل …………………………. 58

دیدگاه ژان شاتو ………………………. 58

دیدگاه پرز …………………………… 59

دیدگاه اشترن …………………………. 60

دیدگاه شارلوت بوهلر …………………… 60

دیدگاه هارلوك ………………………… 61

دیدگاه اسپادگ ………………………… 62

طبقه بندی پارتن براساس میزان درگیری اجتماعی 64

طبقه بندی لوون فلد ……………………. 66

بازیها از نظر اجرا ……………………. 66

اسباب بازی …………………………… 68

ویژگی های اسباب بازی ………………….. 69

انواع اسباب بازی ……………………… 70

ارزش درمانی بازی ……………………… 76

بازی درمانی چیست؟……………………… 77

بازی درمانی از نظر روش شناختی موضوع …….. 78

انشعاب بازی درمانی براساس نظریه روانكاوی … 79

بازی درمانی فعال ……………………… 79

بازی درمانی غیرفعال …………………… 80

بازی درمانی گروهی …………………….. 81

مفاهیم و نظریه های بازی در قرن بیستم ……. 82

اتاق بازی درمانی ……………………… 90

شن بازی درمانی و تاریخچه آن ……………. 91

اهمیت شن در تكنیك دنیا ………………… 99

گستره‌ی نظریه كاف درشن بازی …………….. 104

فرآیند بهبودبخشی و درمان شن بازی ……….. 106

قدرت درمانی شن بازی از دیدگاه یونگ ……… 108

تعبیر وتفسیر با تأخیر …………………. 110

از رمز درآوردن سینی های شن …………….. 113

كودك از بازی با شن چه چیزهایی یاد می گیرد؟.. 115

مراحل رشدی پیاژه در شن بازی كودكان ……… 119

مروری بر تحقیقات انجام شده …………….. 125

فصل سوم ……………………………… 136

مقدمه ……………………………….. 137

جامعه آماری ………………………….. 137

نمونه وروش نمونه گیری …………………. 137

ابزار پژوهش…………………………… 138

مقیاس درجه بندی معلم كانرز …………….. 139

روش آماری ……………………………. 140

روش اجرا……………………………… 140

مشاهدات بالینی ……………………….. 141

فصل چهارم ……………………………. 143

فرضیه ‌ی پژوهش ………………………… 144

جداول ……………………………….. 144

نمودار ………………………………. 147

فصل پنجم …………………………….. 148

بحث و نتیجه گیری ……………………… 149

لزوم آموزش والدین و آموزگاران ………….. 151

درمان اختلال بیش فعالی-كم توجهی (ADHD) با رویكرد شناختی – رفتاری …………………………………….. 152

انتقادات …………………………….. 161

پیشنهادات ……………………………. 162

پیوست………………………………… 164

منابع ……………………………….. 167

مقدمه

ما اكنون در زمانی زندگی می كنیم كه تمام چیزها بسرعت درتغییرند و باورها، نظرات و عقاید مربوط به ماهیت كودكان از آن مستثنی نیستند، ولی امروزه، مثل همیشه والدین تأثیر قابل توجهی در دنیای كودك اعمال می نمایند.
(آزاد 1380 ص 354).

سالهاست كه پزشكان و متخصصان بهداشت بوجود پدیده ای به نام شیطنت افراطی پی برده اند. رفتارهای عجیب و افراطی در بچه ها كه همیشه در بررسی و برخورد با آن گرفتار مشكلات فراوان بوده اند، طی سالهای متمادی فرضیه‌ی صدمات مغزی هنگام تولد كه فرضیه‌ی كاملاً قابل قبولی می نمود و بیش تر پزشكان وقتی از یافتن توضیحی برای رفتارهای غیرعادی بچه ها عاجز می ماندند با توسل به اصطلاح صدمات مغزی خفیف از زیر بار برخورد مسئولانه شانه خالی می كردند
(پل كارسن 1371 ص 9).

یكی از رایج ترین اختلالات دوران كودكی، اختلال كمبود توجه –بیش فعالی[1] است كه در اغلب موارد تا دوران بزرگسالی نیز ادامه پیدا می كند.

كودكان مبتلا به این اختلال بدون اینكه فكر كنند، مدام به اطراف حركت می‌كنند. آن هاممكن است خواست ها و انتظارات اطرافیانشان را درك كنند ولی به دلیل اینكه قادر به توجه كافی نیستند و نمی توانند مدتی آرام بیشینند و تمركز كنند، توانایی پیروی كردن از دستورهای آنان را ندارند (سلحشور 1384 ص 41).

تاكنون برای اختلال كمبود توجه- بیش فعالی درمان قطعی و خاص پیدا نشده است ولی بنحوی میتوان با استفاده از روش های گوناگون، علائم آن را تحت كنترل درآورد (همان منبع).

درمانهایی كه برای كاهش علایم اختلاف كمبود توجه- بیش فعالی توصیه می شود عبارتند از :

رژیم های خوراكی، تمرینات بدنی (مثل یوگا، آرام سازی عضلانی) تمرین تمركز، آموزش های دیداری، گفت و گو دو به دو، بازی درمانی و روان درمانی های فردی (تای نن[2]2005).

پژوهش حاضر بررسی میزان تأثیر شن بازی درمانی را در درمان  كودكان بیش فعال 7-5 ساله استان تهران مورد بررسی قرار می دهد.

بازی راهی است كه بزرگسالان رایاری می دهد تا انتظارات و تصویرهای اجتماعی كودكان را درك و اصلاح كنند. در بازی درمانی  كودكان تشویق می شوند كه بعضی از امور را  اجرا كنند و درمانگر به آن واكنش نشان دهد یا درآن شركت می كنند (پاول هنری ماسن و دیگران 1368 ص 391).

بازی به كودك كمك می كند كه خود را بشناسد و با كشف قابلیتهای ذهنی و فیزیكی و با به كارگیری قوه‌ی تخیل خود دنیای پیرامونش را شناسایی كند، افق دیدش را وسعت دهد و درذهن جهان پیرامونش را به مجموعه ای قابل اراده تبدیل نماید و درجریان قوی عواطف و احساساتی كه از دنیای خارج به طرف او درحركت است، اختیار هدایت ذهنش را به دست بگیرد. بازی وسیله ای است كه كودك از طریق آن می تواند عواطف مثبت خود را بیان كرده و ازمیان احساسات منفی راهی بگشاید (قائمی 1375 ص 46).

دراین میان بازی درمانی، روشی است كه به یاری كودكان پرمشكل می‌شتابد تا هنگامی كه بتواند مسایل خود را به دست خویش از طریق بازیهایشان حل كنند. درعین حال نشان دهنده‌ی این واقعیت است كه بازی برای كودكان همانند یك وسیله طبیعی است، با این هدف كه بتواند خویشتن و هم چنین ویژگی های درونی خود را بشناسد و به آن عمل كند دراین نوع درمان به كودك فرصت داده می شود تا احساسات آزار دهنده و مشكلات درون خود را ازطریق بازی بروز دهد و آنها را به نمایش بگذارد، همانند آن گونه از درمانهایی كه افراد بزرگسال ازطریق آن با سخن گفتن، مشكلات خودرا بیان می كنند (اكسلاین 1369 ص 20).

بازی[3] و بازی درمانی[4] از زمره‌ی روشهایی است كه نتایجی مفید وقابل توجهی را ارائه نموده و به شیوه ای مثبت به رفتارهای هیجانی و تكانشی تعادل می‌بخشد بازی باعث كاهش تنش های ناشی از فشارهای محیطی، ایجاد احساس راحتی و آرامش در فرد بازی كننده می شود (هارویز 1979).

از زمره‌ی بازیهای درمانی، شن بازی درمانی، تكنیكی است غیركلامی كه درآن كودك با ساختن دنیای خود در سینی شن به بیان تعارضات، تمایلات و هیجاناتش می پردازد و درجریان خلق صحنه توسط كودك، درمانگر نقش مشاهده گر صامت را بازی می كند، تعبیر و تفسیر انجام می پذیرد تا زمانیكه چندین سینی توسط كودك در مدت زمان معینی ساخته می شود (محمدی 1384 ص 10).

بیان مسئله

درسالهای اخیر آگاهی ما، درمورد تحرك بیش از حد به میزان چشمگیری افزایش یافته و نیز توجه ها از میزان فعالیت، به نارساییهای توجه و سپس به مسایل گسترده تر رشد اجتماعی تغییر جهت داده است (باركلی 1981).

این اختلال معمولاً اولین بار در دبستان تشخیص داده می شود یعنی زمانیكه سازگاری با مدرسه دچار اختلال شده است (انجمن روانپزشكی آمریكا 1994).