1-3- مسأله

آیا روشهای تعیین وضعیت موجود در ایران وضعیت واقعی مراتع استان خراسان شمالی را نشان خواهد داد ؟
بهترین روش برای تعیین وضعیت مراتع در استان خراسان شمالی چیست ؟
از آنجا که تنوع شاخص سلامتی یک مرتع است کدام روش تعیین وضعیت مبین تنوع واقعی مراتع مورد مطالعه خواهد بود؟
 

1-4- فرضیه ها

به نظر می رسد روشهای تعیین وضعیت موجود در ایران برای نشان دهنده وضعیت واقعی در استان خراسان شمالی نمی باشند.
احتمالاٌ روش ارزش مرتع با تغییراتی در آن برای تعیین وضعیت مرتع در استان خراسان شمالی مناسب می باشد.
تنوع گونه های گیاهان مرتع می تواند در انتخاب روش تعیین وضعیت مرتع موثر باشد.
 

1-5- اهداف تحقیق

مقایسه چهار روش تخمین و مشاهده، روش چهار فاکتوری ,شش فاکتوری و ارزش مرتع با همدیگر .
انتخاب دقیق ترین و وصحیح ترین روش برای تعیین وضعیت مرتع در مراتع جنوب شرقی پارک ملی گلستان.
 

1-6- تعاریف

– وضعیت مرتع[6]

وضعیت مرتع عبارت است از سلامتی مرتع( مقدم 1377).
پیپر و بک [7](1990) وضعیت فعلی یک مرتع را نسبت به وضعیتی که می تواند بطور بالقوه داشته باشد را به عنوان وضعیت مرتع معرفی می کنند.
هدی وچیلد[8](1994) در تعریف وضعیت مرتع ابراز داشته اند، وضعیت کنونی سلامت مرتع در مقایسه با آنچه که مرتع با مجموعه مشخصی از فاکتورهای محیطی و مدیریتی می تواند داشته باشد.
اسکارنچیا[9](1995) وضعیت مرتع را درجه پایداری و سلامتی مجموعه خاک و فرایندهای اکولوژیک اکوسیستم های مرتعی بیان کرده است.
شیدایی و نعمتی (1357) وضعیت را وضع فعلی مرتع در مقایسه با آنچه که می تواند در حد نهایی مورد نظر باشد می دانند.
مصداقی_الف (1377) وضعیت مرتع را مقایسه شرایط موجود نسبت به مرحله کلیماکس تعریف می کند.
مقدم (1377) وضعیت مرتع عبارت است از سلامت مرتع یا به عبارت دیگر عبارت است از وضعیت مرتع در حال حاضر با مقایسه آن در مرحله کلیماکس یا به عبارت دیگر وضعیت یک مرتع منعکس کننده تاریخچه تاثیر عوامل در گذشته و حال می باشد (چه عوامل فیزیکی و چه عوامل زنده).
ارزانی(1384) وضعیت مرتع را حالت و چگونگی سلامت مرتع در مقایسه با مرحله كلیماكس تعریف می كند.
 

– درجات وضعیت مرتع [10]

عبارت است از درصد تركیب پوشش گیاهی و وضعیت خاك مرحله كلیماكس نسبت به مرتع در حال حاضر( هاهن[11] 1997).

– سلامت مرتع[12]

طبق تعریف سرویس حفاظت منابع طبیعی آمریکا[13]و وزارت کشاورزی آمریکا[14] (1997) سلامت مرتع شاخصی برای تعامل خاک، آب، پوشش گیاهی و هوا در هر یک از مراحل اکولوژیکی رویشگاه های مرتعی می باشد که در شرایط مطلوب و تعادل به سر می برند.

– رویشگاه مرتعی[15]

نوعی از اراضی با اهداف مدیریتی و ساختار فیزیکی خاص که نسبت به سایر اراضی دیگر از نظر میزان و قابلیت تولید انواع مشخصی از پوشش گیاهی متفاوت است( ساناجی[16] 2007).

– جامعه گیاهی کلیماکس[17]

جوامع گیاهی طبیعی که درقسمت هایی از مراتع که عوامل مزاحم غیرطبیعی حضور ندارند و یا به طور فیزیکی تخریب نشده اند یافت می شوند. این گیاهان فقط جزء گیاهان بومی منطقه می باشند. مصداقی-الف (1377).

– منطقه مرجع[18]

عبارت است از قسمتی از یک مرتع که برای مدت زیادی دست نخورده باقیمانده و پوشش آن حفظ شده باشد. مصداقی-الف 1377).

– منطقه کلید[19]

عبارت است از مناطقی كه از لحاظ دسترسی به دام در حد متوسط قرار گرفته و از لحاظ خاك و پوشش گیاهی به عنوان معرف تمامی مرتع و یا بخشی از مرتع می توانند در نظر گرفته شوند(مقدم 1381).

– منطقه بحرانی[20]

عبارت است از قسمت هایی از یک مرتع که پوشش گیاهی و خاک آن بر اثر بهره برداری مفرط به شدت تخریب شده باشد( مقدم 1381).

– منطقه معرف[21]

عبارت است ازعرصه ای که از لحاظ گونه های غالب، میزان تولید، درصد تاج پوشش، درصد ترکیب گیاهی، فیزیوگرافی زمین، دسترسی دام به مرتع و غیره معرف تیپ مرتعی مورد نظرباشد. (مصداقی-الف1377).

– تنوع[22]

تنوع شامل غنای گونه ای و وفور نسبی(یكنواختی) گونه ها در داخل نمونه یا جامعه است(مقدم 1381).

– غنای گونه ای[23]

به تعداد گونه ها در یك نمونه یا جامعه غنای گونه ای گویند. البته تنوع گونه ای فقط بر حسب تعداد گونه ها نیست بلكه می توان تنوع را بر حسب پوشش تاجی و یا وزن توده زنده گونه ها نیز تعریف كرد(مصداقی1381) . غنای گونه ای تعداد كل گونه ها در یك ناحیه می باشد و به فراوانی نسبی گونه ها در جامعه كار ندارد.یكی از مشكلات این فاكتور وابستگی به اندازه نمونه می باشد. یعنی هرچه اندازه نمونه بزرگتر باشد غنای گونه ای هم افزایش می یابد(روزنزیگ[24] 1995).

– یكنواختی[25]

به فراوانی نسبی گونه ها در یك نمونه یا جامعه فوفور نسبی یا یكنواختی می گویند(مصداقی-الف 1377).

– چیرگی[26]

درجه غلبه یك گیاه در جامعه، با صفت های پوشش ،تراكم و فراوانی نسبی را چیرگی گویند( مقدم 1381).