از مهمترین آفت های نظام های آموزشی جهانی و من جمله در کشور ما افت تحصیلی است که همه ساله به صورتهای گوناگون تعداد بسیاری از استعدادهای بالقوه انسانی و منابع اقتصادی جامعه را هدر داده و نابسامانی های فردی و اجتماعی را بر جای می گذارد. بنابراین دست اندر كاران عوارض ناشی از افت تحصیلی را در چند جنبه مورد بررسی قرار داده اند،جنبه نخست از نظر اقتصادی است،در طول تحصیل اغلب خانواده ها به دلیل استمرار وجود مدرسه و مشغله های زندگی و شرایط اجتماعی و اقتصادی پیش آمده كمتر وقتی برای برنامه ریزی اقتصادی آموزش كودكان خود دارند و هنوز این برنامه زندگی جایگاهی در میان خانواده ها پیدا نكرده است آنان زمانی به اهمیت قضیه پی می برند و در مورد آن حداقل حرف میزنند ،زمانی است كه با ترك تحصیل و یا مردودی فرزندشان مواجه می شوند و دراین زمان است كه به بازنگری آن چه رخ داده است می پردازند و با حساب دخل و خرج خانواده در طول مدت تحصیل به عمق فاجعه پی می برند. جنبه دیگر مربوط به اثرات روانی و رفتاری ناشی از افت تحصیلی می باشد كه بر دانش آموز شكست خورده وارد می آید. جنب دیگرخسارت وارده دیگر بر جامعه می باشدكه در اثر دیرتر راه یافتن فرد به بازار كار بر جامعه اعمال می شود.

بدون تردید هیچ نظام آموزشی نمی تواند صد در صد به اهداف آموزشی خود برسد ولی موفق بودن هر نظام آموزشی نزدیک تر شدن هر چه بیشتر به اهداف تعیین شده بستگی دارد.برای نزدیک تر شدن به اهداف نظام آموزشی حتما باید عوامل موثر بر افت تحصیلی را شناخت و اثر های آن را کاهش داد.

 
بیان مسئله :
موضوع تحقیق حاضر، علل افت تحصیلی از دیدگاه معلمان و راههای مقابله با آن در مدارس دخترانه متوسطه ناحیه 2 اردبیل می باشد.

نظام آموزشی کارآمد نظامی است که کارایی صد در صد داشته باشد و کارایی یک نظام هنگامی صد در صد است که کلیه دانش آموزانی که در دوره زمانی  واحدی برای ورود به آن ثبت نام کرده اند به اخذ گواهی نامه پایان دوره نایل گردند(پور ظهیر، تقی،1370).

شناخت بهتر و بیشتر عوامل موثر در ایجاد افت تحصیلی می تواند به برنامه ریزان تعلیم و تربیت ، کارشناسان آموزش و پرورش ، معلمان و مشاوران آموزشگاهها کمک نماید تا در برخورد با این گونه دانش آموزان با آگاهی و شناخت بیشتری عکس العمل نشان دهند و ضمن مقابله با این معضل آموزشی و به کارگیری شیوه های صحیح در رفع آن میزان افت تحصیلی را تا سر حد امکان کاهش دهند و بدین ترتیب از خسارت های سنگین مالی و فرهنگی ناشی از آن جلوگیری کنند.(آمیغی , سید ناصر،1379).

هر چند بررسی علل شکست تحصیلی تاکنون از جنبه های مختلف مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است و نتایجی نیز از آنها حاصل گشته است با این حال تحقیق حاضر در نظر دارد افت تحصیلی رااز دیدگاه معلمان  مورد بررسی قرار دهد و از جمع بندی نظرات ارائه شده توسط معلمان به یک نتیجه کلی در این مورد دست یابد.

نتایج تحقیقاتی که در مناطق مختلف کشور توسط افراد گوناگون در این زمینه انجام گرفته عوامل موثر بر افت تحصیلی را در چند عامل خلاصه نموده اند که عبارتند از :

عوامل مربط به نظام آموزشی : تغییرات متوالی كتابهای درسی كه یك نوع آشفتگی روحی در دانش آموزان ایجاد می كند و د ركنار ان مطالب خشك و بی روح بعضی از كتابها كه گاهی هضم آن را توسط دانش آموز بسیار سخت می كند(گورگی،معصومه،1381)

عوامل مربوط به خانواده : فقر مالی خانواده،یکی از عوامل مهم افت تحصیلی کودک است ، که به طور غیرمستقیم بر پیشرفت درسی او موثر است. محروم ماندن از غذای سالم و کافی و نداشتن استراحت لازم به علت فعالیت ها و کارهای غیردرسی برای جبران فقر مالی موجب عقب ماندگی درسی می شود

سواد والدین،بی سوادی والدین موجب عدم درک وظایف مدرسه ، برنامه های آن و تداوم حضور مرتب دانش آموز در مدرسه می گردد و مشکلاتی برای تحصیل دانش آموز و کار مدرسه فراهم می کند . همچنین از نظر ناتوانی در کمک فکری و عملی به امور برنامه درسی دانش آموزان در منزل ، از پیشرفت تحصیلی فرزندان آنان می کاهد .

والدین با سواد علاوه بر نقش کمک رسانی در آموزش فرزندان خود ، الگوی منسجمی از یک فرد باسواد نیز هستند . سواد والدین در تحصیل فرزندان نقش دو جانبه ای دارد . از یک سو برای آنها جنبه کمک آموزش دارد و از سوی دیگر انگیزه ای برای درس خواندن آنها می شود . برخی از تحقیقات نشان داده اند کودکانی که در امور تحصیلی موفق هستند از والدینی برخوردار هستند که تحصیلات بالاتری دارند( باغی دوست، علیرضا،1380).

عوامل مربوط به فرد: مطالعات نشان داده است که حدود 10درصد از موارد افت تحصیلی به علت ناتوانی ذهنی و عدم کشش فرد است. البته در بسیاری موارد دانش آموزی را که مشکل تحصیلی داشته و با تشخیص کمبود هوش به مراکز مشاوره ارجاع داده اند، پس از ارزیابی دقیق مشخص می شود دانش آموز هیچ ضعف شناختی یا هوشی ندارد و علت یا علل دیگری عامل مساله است ( باغی دوست، علیرضا،1380).

در این قسمت به چندین راهكار برای كاهش افت تحصیلی بسنده می كنیم كه ادامه این مطلب در قسمت ادبیات نظری به طور كامل توضیح داده خواهد شد:1)اعتقاد به دانایی و ضرورت دانش اندوزی .2)داشتن طرح و نقشه در امر مطالعه وتحصیل.3) ثبت نام در مدارس خوب و موفق با امكانات مناسب فیزیكی و آزمایشگاهی.4)داشتن فضای خانوادگی مناسب از لحاظ فیزیكی، عاطفی و اجتماعی و والدین با سواد.5) داشتن دوستان علاقمند به تحصیل و دوری كردن ار دانش آموزان مدرسه گریز.6)استفاده از معلمان با تجربه و آشنا به مقررات آموزشگاهی (دانش نامه رشد 1374)(بهروش علی ، روزنامه اطلاعات 1375).

اهداف تحقیق:
اهداف کلی:
نقش عوامل اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی در وقوع افت تحصیلی دانش آموزان در مقطع متوسطه ناحیه 2 شهرستان اردبیل از دیدگاه معلمان
ارائه راهکار ها و پیشنهاداتی مبتنی بر یافته های پژوهشی به دست اندركاران نظام آموزشی در جهت مقابله با معضل افت تحصیلی
اهداف جزئی :
 

بررسی تاثیر میزان درآمد خانواده بر افت تحصیلی دانش آموزان
بررسی تاثیر میزان تحصیلات والدین بر افت تحصیلی دانش آموزان
بررسی تاثیر میزان علاقه معلمان به شغل خویش بر افت تحصیلی دانش آموزان
بررسی تاثیر میزان علاقه دانش آموزان بر افت تحصیلی آنها
بررسی تاثیر امكانات آموزشی و فضای آموزشی بر افت تحصیلی دانش آموزان
بررسی تاثیر شیوه مدیریت آموزشگاه بر افت تحصیلی دانش آموزان
فرضیات تحقیق:
فرضیه :
راه حل پیشنهادی پژوهشگر برای حل مساله است.یا به عبارت ساده تر فرضیه ها به طور معمول راهنمای پژوهشگر در انتخاب روش اجرای پژوهش و نحوه تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده است.

بنابراین فرضیه هایی که در این تحقیق به بررسی آنها اقدام خواهد شد عبارتند از :

بین میزان درآمد خانواده و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
بین میزان تحصیلات والدین و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
بین ویژگیهای معلمان و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
بین میزان علاقه به تحصیل و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
بین امكانات آموزشی و فضای آموزشی و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
بین شیوه مدیریت آموزشگاه وافت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
 

اهمیت و ضرورت تحقیق
تحلیل مسئله افت تحصیلی در علل آن و توصیه در جهت ایجاد امکانات و شرایط لازم به منظور کاهش میزان افت تحصیلی یکی از موضوعات تحقیق و پژوهشی در نظام آموزش و پرورش می باشد.بدیهی است توجه به نتایج حاصل از آن نظام را در جهت تحقق اهداف عالیه یاری خواهد کرد.

افت تحصیلی و مردودی را نمی توان فقط به عنوان یک مشکل فردی مورد توجه قرار داد . زیرا ابعاد و پیامدهای ناشی از آن خیلی فراتر و وسیع تر از مسائل شخصی و فردی است . از آنجائی که مسئله افت تحصیلی و مردودی پیامدهای گسترده را در بر می گیرد به اختصار به برخی از آنها اشاره می کنیم.

پیامهای افت تحصیلی و مردودی :
۱ – اثرات افت تحصیلی بر کودکان