چکیده

خانواده ژنی گلوتاتیون S ترانسفراز و کاتالاز از آنزیم­های متابولیکی مهم در سم زدایی گونه­های فعال اکسیژن می­باشند. هدف از این مطالعه، بررسی ارتباط چندشکلی­های ژنتیکی GSTM1، GSTT1 و CAT C-262T با استعداد ابتلاء به مواد مخدر هروئین، شیره، تریاک و شیشه می­باشد. در این مطالعه مورد- شاهدی 708 نفر معتاد به مواد مخدر و 799 نفر سالم به عنوان گروه کنترل انتخاب شدند. برای تعیین ژنوتیپ­های نول GSTM1 و GSTT1 از روش multiplex-PCR و تعیین ژنوتیپ­های چندشکلی CAT C-262T از روش PCR- RFLP استفاده گردید. نتایج نشان داد که فراوانی ژنوتیپ های نول GSTM1 و GSTT1 در افراد معتاد به هروئین، شیره و شیشه نسبت به افراد سالم اختلاف معنی داری ندارد. همچنین حذف همزمان هر دو ژن در افراد معتاد به هروئین، شیره و شیشه در مقایسه با گروه شاهد اختلاف معنی داری را نشان نداد. فراوانی ژنوتیپ نول GSTT1 در گروه معتادان به تریاک در مقایسه با افراد سالم به طور معنی داری بیشتر بود (037/0P=، 39/2-02/1CI= 95%، 56/1OR=)، ولی ارتباط معناداری بین ژنوتیپ نول GSTM1 و خطر اعتیاد به تریاک مشاهده نگردید  (052/0P=، 00/1-48/0CI= 95%، 69/0OR=). در بررسی ارتباط بین چندشکلی ژنتیکی CAT (C-262T) و خطر اعتیاد به هروئین، شیره، تریاک و شیشه، اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ­های این چندشکلی و اعتیاد به هروئین، شیره و شیشه مشاهده نشد ولی نتایج نشان داد که فراوانی ژنوتیپ­ TT از این چندشکلی در افراد معتاد به تریاک به طور معنی داری نسبت به افراد سالم بیشتر است (002/0P=، 40/6-49/1CI= 95%، 09/3OR=).

کلید واژه: اعتیاد به مواد مخدر-  پلی مورفیسم GSTM1– GSTT1– CAT –

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                     صفحه

فصل اول: مقدمه

1-1- اعتیاد …………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

1-2- گیرنده­های اپیوئیدی ……………………………………………………………………………………………………. 4

1-3- مت­آمفتامین …………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-4- علل گرایش به مواد مخدر…………………………………………………………………………………………….. 6

1-5- کانون های پاداش و لذت در مغز…………………………………………………………………………………. 6

1-6-ROS و کانال های L-Type کلسیمی…………………………………………………………………………… 7

1-7- ROS و آنزیم های آنتی اکسیدان……………………………………………………………………………….. 8

1-8- گلوتاتیون S ترانسفراز……………………………………………………………………………………………………. 8

1-9- ژن GSTM1…………………………………………………………………………………………………………………… 13

1-10- ژن GSTT1 ……………………………………………………………………………………………………………….. 14

1-11- ژنCAT ……………………………………………………………………………………………………………………… 15

1-12-   هدف ……………………………………………………………………………………………………………………….. 17

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده

2-1- مطالعات صورت گرفته  بر روی چند شکلی های ژنتیکی GSTM1………………………… 19

2-2- مطالعات صورت گرفته  بر روی چند شکلی های ژنتیکی GSTT1………………………….. 20

2-3- مطالعات صورت گرفته  بر روی چند شکلی های تک نوکلئوتیدی CAT………………… 21

2-4- فرضیه…………………………………………………………………………………………………………………………….. 23

عنوان                                                                                                                     صفحه

فصل سوم: روش انجام کار

3-1- نمونه گیری ……………………………………………………………………………………………………………….. 25

3-2- دستگاه های مورد استفاده در پژوهش   …………………………………………………………………. 25

3-3- استخراج  DNA…………………………………………………………………………………………………………. 26

3-4- مواد مورد استفاده برای انجام PCR………………………………………………………………………….. 26

3-5- واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) ………………………………………………………………………….. 27

3-6- تعیین ژنوتیپ……………………………………………………………………………………………………………… 28

3-6-1- تعیین ژنوتیپ ژن های GSTM1، GSTT1……………………………………………………… 28

3-6-2-تعیین ژنوتیپ ژن CAT………………………………………………………………………………………. 29

3-7- الکتروفورز ……………………………………………………………………………………………………………………… 31

3-7-1- مواد مورد استفاده جهت انجام الکتروفورز………………………………………………………… 31

3-7-2- تهیه ی محلولهای مورد استفاده جهت انجام الکتروفورز…………………………………. 31

3-7-3- الکتروفورز ژن های GSTM1، GSTT1 و رنگ آمیزی ژل……………………………… 32

3-7-4- الکتروفورز PCR-RFLP برای ژن کاتالاز و رنگ آمیزی ژل…………………………… 33

3-8- تحلیل آماری ………………………………………………………………………………………………………………… 34

فصل چهارم: نتایج

4-1- مشخصات افراد شرکت کننده در پژوهش ………………………………………………………………. 36

4-2- مقایسه چندشکلی­های ژنتیکی GSTM1 ،GSTT1 و CAT در دو گروه معتاد به هروئین و سالم    36

4-3- مقایسه چندشکلی­های ژنتیکی GSTM1 ،GSTT1 و CAT در دو گروه معتاد به شیره و سالم       39

عنوان                                                                                                                     صفحه

4-4- مقایسه چندشکلی­های ژنتیکی GSTM1 ،GSTT1 و CAT در دو گروه معتاد به تریاک و سالم      43

4-5- مقایسه چندشکلی­های ژنتیکی GSTM1 ،GSTT1 و CAT در دو گروه معتاد به شیشه و سالم       45

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- بحث و بررسی نتایج در ژن­های GSTM1 و GSTT1 و CAT …………………………………. 49

5-2- پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………………. 52

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………………………. 53

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                                     صفحه

جدول 1-1- GSTها سیتوزولی پستانداران ………………………………………………………………………………. 11

جدول 1-2- سوبستراهای مناسب آنزیم گلوتاتیون S ترانسفراز انسانی…………………………………… 13

جدول 3-1- مواد مورداستفاده  برای تهیه واکنش میکس multiplex-PCR………………………….. 27

جدول 3-2- مواد مورداستفاده  برای تهیه واکنش میکس ژنCAT………………………………………… 28

جدول 3-3- برنامه mulitiplex-PCR برای تکثیر ژن های GSTM1، GSTT1  …………………… 29

جدول 3-4- برنامه ی PCR برای تکثیر ژن CAT…………………………………………………………………….. 30

جدول 4-1- اطلاعات جمعیت مورد مطالعه در دو گروه معتاد به هروئین و سالم…………………. 37

جدول 4-2- توزیع فراوانی ژنوتیپ‌ ژن‌های  GSTT1  و GSTM1  در افراد معتاد به هروئین و سالم   38

جدول 4-3- فراوانی آللی و ژنوتیپی ژن کاتالاز در افراد معتاد به هروئین و سالم………………….. 38

جدول 4-4- فراوانی ژنوتیپ ها و الل های چندشکلی CAT-262 در افراد معتاد به هروئین و سالم   39

جدول 4-5- اطلاعات جمعیت مورد مطالعه در دو گروه معتاد به شیره و سالم…………………….. 40

جدول 4-6- توزیع فراوانی ژنوتیپ‌ ژن‌های  GSTT1  و GSTM1  در افراد معتاد به شیره و سالم     41

جدول 4-7- فراوانی آللی و ژنوتیپی ژن کاتالاز در افراد معتاد به شیره و سالم……………………… 41

جدول 4-8- فراوانی ژنوتیپ ها و الل های چندشکلی CAT-262 در افراد معتاد به شیره و سالم      42

عنوان                                                                                                                     صفحه

جدول 4-9- اطلاعات جمعیت مورد مطالعه در دو گروه معتاد به تریاک و سالم…………………… 43

جدول 4-10- توزیع فراوانی ژنوتیپ‌ ژن‌های  GSTT1  و GSTM1  در افراد معتاد به تریاک و سالم  44

جدول 4-11- فراوانی آللی و ژنوتیپی ژن کاتالاز در افراد معتاد به تریاک و سالم…………………. 44

جدول 4-12- فراوانی ژنوتیپ ها و الل های چندشکلی CAT-262 در افراد معتاد به تریاک و سالم   45

جدول 4-13- اطلاعات جمعیت مورد مطالعه در دو گروه معتاد به شیشه و سالم………………… 45

جدول 4-14- توزیع فراوانی ژنوتیپ‌ ژن‌های  GSTT1  و GSTM1  در افراد معتاد به شیشه و سالم  46

جدول 4-15- بررسی تعادل هاردی- واینبرگ در جمعیت معتاد به شیشه و سالم برای ژن کاتالاز    47

جدول 4-16- فراوانی ژنوتیپ ها و الل های چندشکلی CAT-262 در افراد معتاد به شیشه و سالم  47

فهرست شکل ها