تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

افزایش جمعیت ، رشد و توسعه جوامع شهری و روستایی همگی موجب شده است تا میزان تولید مواد زاید جامد رو به فزونی نهاده و امروزه این مساله به صورت یکی از معضلات و مشکلات بشر درآید ، که هم سلامت و بهداشت او و هم محیط زیست او را در معرض خطر قرار داده است . این تحقیق به منظور بررسی و تحلیل مهمترین منابع تولید زباله و تاثیرات زیست محیطی نحوه جمع آوری و دفع زباله ها در نواحی روستایی بخش کوچصفهان انجام شد . ناحیه مورد مطالعه تحقیق را روستاهای بخش کوچصفهان تشکیل می دهند . بخش کوچصفهان دارای 45 روستا می باشد که با توجه به تعداد کل خانوارهای روستایی آن تعداد 371 عدد پرسشنامه تهیه و به شیوه نمونه گیری سهمیه ای براساس توزیع جمعیت روستاها تکمیل و مورد مطالعه قرار گرفت . اطلاعات جمع آوری شده براساس پرسشنامه های مورد نظر و مشاهدات میدانی براساس روشهای تجزیه و تحلیل آماری و کیفی مورد تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری قرار گرفته است . نتایج نشان دادند که دوری و نزدیکی از شهر و فعالیت های اقتصادی مردم روستا بر نوع زباله های مصرفی و نحوه مدیریت و جمع آوری آنها اثر گذار بوده و موجب مشکلات زیست محیطی در محیط زیست روستاهای مورد مطالعه گردیده است . با توجه به عدم برنامه ریزی صحیح و کمبود امکانات و نامناسب بودن آنها و انباشت مواد جامد زائد از جمله زباله های خانگی در روستا یا اطراف آن ، محیط زیست روستا روز به روز آلوده تر شده که هم بر سلامتی افراد روستا ، هم بر سلامتی آب رودخانه ها و سفره های زیر زمینی و هم بر خاک و سلامت محصولات کشاورزی و هم بر هوای روستا تاثیرات منفی زیادی گذاشته است . با توجه به نتایج حاصل لازم است با تدبیر روشهای اصلاحی و نوین تغییرات اساسی در نحوه جمع آوری مواد زائد روستاها ایجاد گردد تا از افزایش اثرات زیست محیطی ناشی از موارد مذکور در آینده جلوگیری شود .

کلمات کلیدی : محیط زیست ، زباله ، جمع آوری زباله ، کوچصفهان

مقدمه :

حفاظت از محیط زیست یکی از وظایف اصلی نسل حال و آینده است ، به طوری که امروزه حفظ محیط زیست یکی از ارکان مهم حقوق بشر بشمار می رود و محیط زیست نه فقط برای نسل امروز بلکه برای ادامه حیات آیندگان می باید حفظ شود . تولید انبوده مواد زائد جامد و پسماند روستایی ناشی از افزایش جمعیت و تغییر الگوی مصرف در جوامع شهری و روستایی باعث آلودگی های زیست محیطی و در نتیجه به خطر افتادن سلامت و بهداشت افراد جامعه شده است این موضوع در جوامع روستایی به دلیل برخورداری روستا از محیط زیست پاک از اهمیت بیشتری برخوردار است .

متاسفانه با وجود دانش و آگاهی ما به قوانین علمی و روابط موجود در طبیعت ، روند تخریب و               بهره برداری بی رویه منایع محیط زیست بسیار بیشتر از راهکارهایی است که برای جلوگیری از آن اندیشیده می شود . کلیه عملکردهای انسانی بر روی محیط زیست اثر گذار است بطوری که آسیب رساندن به هر جزء آن کل چرخه زندگی را با تهدید جدی روبرو خواهد کرد. بدلیل تاثیر این اقدامات ، چالش های زیست محیطی در عصر حاضر از مسئله شخصی و منطقه ای به مساله ای جهانی تبدیل شده است .

ادامه و گسترش بحرانهای زیست محیطی موجب گردیده تا ضرورت بازنگری انسان در نحوه عملکرد و طرز نگرش نوع بشر به طبیعت و ارتباط آن با جریان توسعه یافتگی و رشد و پیشرفت مورد تعمق بیشتر قرار گیرد لذا در سرتاسر جهان تلاشهای گسترده ای برای بهره برداری بهینه از طبیعت و نظام بخشیدن و قانونمند کردن روابط انسان با محیط آغاز شده و در همین راستا تحقیقات مربوط به حفظ محیط زیست در حال گسترش می باشد .

بدیهی است محیط زیست عرصه های روستایی یکی از مسائل اساسی است که نیازمند توجه ویژه در طراحی برنامه های ملی و منطقه ای می باشد . چرا که مدیریت و برنامه ریزی روستایی جهت نیل به توسعه پایدار زمانی می تواند جامعیت داشته و به اهداف واقعی خود دست پیدا کند که تمامی جوانب و مشکلاتی که روستائیان با آنها دست به گریبان هستند به صورت همه جانبه مورد بررسی قرار گرفته باشد که نمونه کوچکی از این مسائل و مشکلات زیست محیطی جمع آوری مواد زائد روستایی می باشد .

پایان نامه حاضر تحت عنوان ” تحلیل کیفیت زیست محیطی نواحی روستایی بخش کوچصفهان با تاکید بر جمع آوری زباله های جامد ” به منظور بررسی وضعیت کنونی و تحلیل مشکلات موجود در شرایط زیست محیطی استان گیلان ( بویژه بخش کوچصفهان شهرستان رشت ) در 5 فصل تهیه و تدوین گردیده است . در فصل اول کلیات و مفاهیم اولیه ، در فصل دوم مبانی نظری و تئوری آلودگی محیط زیست و جمع آوری مواد زائد جامد ، ادبیات و پیشینه تحقیق ، در فصل سوم روش اجرای تحقیق و مواد و روش ها و ویژگیهای جغرافیای طبیعی و انسای عرصه پژوهش و در فصل چهارم نتایج تحلیلی و آماری مشکلات موجود در روستاهای بخش کوچصفهان رشت با تاکید بر جمع آوری زباله و نیز بررسی فرضیات مطرح شده در تحقیق ارائه گردیده است و در پایان در فصل پنجم نسبت به جمع آوری مطالب و بیان راهکارهای پیشنهادی جهت برون رفت از وضع موجود و جلوگیری از تخریب بیشتر محیط زیست ، اقدام گردیده است.

این پایان نامه مشتمل بر 15 نمودار ، 13 نقشه جغرافیایی و 29 ماخذ فارسی بوده و در 94 صفحه تقدیم خوانندگان محترم می گردد

فصل اول

1-1 بیان مساله و ضرورت تحقیق :

در بین ابعاد مختلف توسعه روستایی به برنامه ریزی زیست محیطی توجه کمی مبذول شده است . در حالی که امروزه حفظ محیط زیست یکی از ارکان مهم حقوق بشر به شمار می رود . یکی از اقدامات اساسی در این زمینه ، مدیریت پسماندهای جامد ، شناخت دقیق مقدار و نوع این گونه مواد زاید می باشد ( عمرانی، 1383 ص 31-7 ) . اهمیت این موضوع با توجه به تغییرات زیاد در سبک زندگی و تنوع مصرف روستاییان و در نتیجه افزایش و تغییر روند رو به تزاید کمیت و کیفیت پسماندها در روستاهای کشور دو چندان خواهد شد ( عبدلی، 1384 ص53-8 ) . اینطور به نظر می رسد که با توجه به رشد جمعیت و تغییر الگوی مصرف مسائل و چالشهای زیست محیطی در نواحی روستایی به عنوان یک دغدغه مطرح شده است و نیاز به سازماندهی آن نیز احساس می شود . در این راستا آگاهیهای علمی از کاهش منابع زمین کارشناسان را بر آن داشت که موضوع منابع تولید زباله و دفع آن را از طریق بازیافت مواد زائد جامد به شکل جدیدتر در صدر برنامه های خود قرار دهند . برنامه ریزی در جهت مدیریت صحیح پسماندهای جامد روستایی در کشور نیازمند اطلاعات درست بوده و از سویی بی توجهی و عدم اطلاع از وضعیت وجود این گونه مواد زائد نیز پیامدهای نامطلوب بهداشتی و عوارض ناگوار زیست محیطی نظیر آلودگی خاک ، آب و هوا را در پی دارد ( عمرانی ، 1383 ص 31-7 ) . بدین ترتیب با اطلاع از منابع تولید زباله در مناطق مختلف و دانستن این نکته که در کدام منطقه کدام زباله بیشتر تولید می شود می توان به بازیافت زباله کمک شایانی کرد . به نظر می رسد افزایش جمعیت ، مصرف گرایی شدید ، افزایش روز افزون میزان تولید زباله ،          مکان یابی های نادرست دفع زباله ، ایجاد بیماریهای گوناگون ناشی از عدم دفع بهداشتی زباله های روستایی ، آلودگی آبهای زیرزمینی ، منابع گوناگون تولید زباله در روستاها ، تخزیب محیط زیست و … از جمله مشکلات ناشی از عدم مدیریت صحیح آن در مناطق روستایی می باشد . با توجه به مساله بیان شده در ارتباط با مخاطرات زیست محیطی ناشی از تولید زباله و نحوه جمع آوری آن و اهمیت بسزایی که این مهم در مناطق روستایی دارد و همچنین کم توجهی هایی که به این موضوع در مناطق روستایی می شود خود را بر آن دیدم تا پژوهشی تحت عنوان تحلیل کیفیت زیست محیطی نواحی روستایی بخش کوچصفهان با تاکید بر جمع آوری زباله ارائه دهم . هدف از این تحقیق شناخت ، بررسی ، تحلیل منابع تولید زباله در روستاهای بخش کوچصفهان همچنین نحوه جمع آوری و تاثیر آن بر روی محیط زیست روستایی می باشد

1-2 اهداف تحقیق :

-شناسایی مهمترین منابع تولید زباله در ناحیه مورد مطالعه

– اطلاع رسانی تاثیرات زیست محیطی نحوه جمع آوری و دفع زباله ها در نواحی روستایی بخش کوچصفهان

1-3 فرضیه های اساسی تحقیق :

1-به نظر می رسد با دوری و نزدیکی از شهر ، نحوه مدیریت بر زباله ها و جمع آوری آنها در روستاها نیز تغییر می کند .

2- گمان می رود که بین فعالیت های اقتصادی و تغییرات جمعیت روستاهای ناحیه با نوع و میزان             زباله های تولیدی رابطه وجود دارد .

1-4 سوالات اساسی تحقیق :

این تحقیق در کنار بررسی نقاط قوت و ضعف توانهای زیست محیطی موجود در بخش کوچصفهان به دنبال پاسخی مناسب به سوالات اساسی زیر است .

آیا نظام مدیریتی بر جمع آوری زباله های روستایی وجود دارد ؟

چگونه فاصله روستاها از شهر بر اجرای صحیح طرح جمع آوری زباله های روستایی و بالا بردن کیفیت محیط زیست روستا اثر گذار است ؟

آیا فعالیت های اقتصادی روستائیان و تغییرات جمعیتی روستا بر نحوه جمع آوری و دفع زباله ها و بالطبع بر کیفیت محیط زیست روستا اثر گذار است ؟

1-5 روش اجرای تحقیق :

روش تحقیق این تحلیل از نوع توصیفی ، تحلیلی می باشد که در روستاهای واقع در بخش کوچصفهان صورت گرفته است . محتوی علمی مطالب از طریق کتب و مقالات اینترنتی تهیه شده و تحقیقات میدانی از طریق تهیه و پر کردن پرسش نامه توسط مردم روستاهای نمونه و نیز مصاحبه با متولیان روستا انجام گرفته است . پرسشنامه تهیه شده بر گرفته از نمونه پرسشنامه های مشابه به موضوع است که توسط آزمون آلفا تائید شده اند .

1-6 روش جمع آوری اطلاعات :

 

 

پیشینه تحقیق. 3

ضرورت بحث.. 3

اهداف تحقیق. 4

فرضیه ها 4

روش تحقیق. 5

ساختار تحقیق. 6

فصل اول: اجرای عین تعهدات در حقوق ایران. 7

مبحث اول : کلیات و مفاهیم. 7

گفتار اول : مفهوم اجرا 7

گفتار دوم : تعهدات.. 8

گفتار سوم: عین تعهد. 10

گفتار چهارم : عقد یا ایقاع بودن اجرای تعهدات.. 11

بند اول: نظرات.. 11

بند دوم: نقد و بررسی نظرات.. 12

بند سوم:جمع بندی. 13

گفتار پنجم : مبانی اجرای تعهدات.. 14

مبحث دوم: قواعد در اجرای عین تعهد. 16

گفتاراول : اجرای عین تعهدات از نظر فقه 16

گفتار دوم : اجرای عین تعهد در ایران. 16

گفتار سوم : علل عدم امکان اجرای تعهدات.. 18

بند اول : ناممكن شدن تعهد. 18

گفتار چهارم: استثنائات اجبار و الزام در ایران. 19

گفتار پنجم: خسارات ناشی از تأخیر و عدم اجرای تعهد. 20

مبحث سوم: شیوه های اجرای عین تعهد و موانع آن. 20

گفتار اول: شیوه های اجرای عین تعهد(ضمانت اجراها) 21

بنداول : اجرای مستقیم. 21

1- تسلیم. 21

2- پرداخت وجه 22

3-  تعهد در انتقال مالكیت.. 22

4- اجرای تعهدات مربوط به فعل و یا ترك فعل. 22

5- اجرای بدل تعهدات.. 23

5-1- تعهدات تخییری : 23

5-2- تعهدات اختیاری : 23

6-  اجرا در اسناد تجارتی. 23

بند دوم: اجرای غیر مستقیم. 24

1-  ضمانت اجرای مدنی. 25

2-  ضمانت اجرای کیفری. 25

3- حق حبس در قراردادها و تعهدات معوض… 25

4-  وجه التزام 26

5- محدود كننده ها و معاف كننده ها 27

6- استثنائات.. 28

گفتار دوم: موانع اجرای عین تعهدات.. 28

بند اول: بطلان. 28

بند دوم: سر رسیدن زمان در عقود و تعهدات موقت.. 29

بند سوم: اوضاع و احوال اقتصادی و تغییر آن در تعهدات و قراردادها 30

بند چهارم: ناممکن شدن اجرا تعهدات.. 30

بند پنجم: تعذر اجرای قراردادها  و فورس ماژور 31

گفتار سوم : موانع اجرای عین تعهد در فقه 33

فصل دوم: اجرای عین تعهدات در انگلستان. 35

مبحث اول:کلیات و مفاهیم. 35

گفتار اول:حقوق قراردادها و تعهدات در انگلستان. 35

گفتار دوم: مکاتب، رویه و قوانین. 36

گفتار سوم : ایجاب و قبول. 38

گفتار چهارم: عین تعهد. 40

گفتار پنجم: اجرای عین تعهد. 42

گفتار ششم: خسارات ناشی ازتاخیر و عدم اجرای تعهدات.. 45

مبحث دوم : قواعد در اجرای عین تعهدات.. 47

گفتار اول : تعهدات.. 47

گفتار دوم: ناممکن شدن تعهد. 48

گفتارسوم: نسبیت در قراردادها و تعهدات.. 49

گفتار چهارم: ضمانت اجرای عدم ایفای تعهدات.. 52

مبحث سوم: شیوه های اجرای عین تعهد و موانع آن. 53

گفتار اول: شیوه های اجرای عین تعهد. 53

بند اول: تسلیم. 53

بند دوم: محدود کننده ها و معاف کننده ها 55

گفتار دوم: موانع اجرای تعهدات در كشور انگلستان. 56

بند اول : عقیم شدن تعهدات.. 56

بند دوم: تغییر در اوضاع و احوال. 58

بند سوم: بطلان. 59

مبحث چهارم :رویه قضایی  در انگلستان در مورد اجرای عین تعهدات.. 64

گفتار اول: رویه قضایی. 64

بند اول: قرارداد (توافق) 64

بند دوم: صحت ایجاب.. 65

بندسوم: ایجاب از طریق پست.. 65

بند چهارم: ایجاب و تعارض در ظاهر اسناد 66

بند پنجم: ایجاب و تجارت الكترونیكی. 66

بند ششم: جهل. 67

بند هفتم :اشتباه 68

بند هشتم: اكراه 70

بند نهم: قابل اجرا بودن قرارداد در انگلیس… 71

بند دهم: عوض… 71

بند یازدهم: وجود عوض… 72

بند دوازدهم: نسبیت قراردادی. 73

بندسیزدهم: قطعیت و كامل بودن شروط قراردادی. 76

بند چهاردهم: توافق برای مذاكره 76

بند پانزدهم: شروط ضمنی. 77

بند شانزدهم : تفسیر. 78

بند هفدهم: حسن نیت.. 78

بند هجدهم: حقوق بشر. 80

بند نوزدهم: اشتباه مشترك.. 81

بند بیستم : تغییر اوضاع و احوال. 82

بند بیست و یکم: شروط رافع مسئولیت.. 84

بند بیست و دوم : جبران خسارت.. 85

بند بیست و سوم: تدلیس… 87

بند بیست و چهارم: سكوت.. 87

بند بیست و پنجم: دلایل منطقی و باورهای منطقی. 88

بند بیست و ششم: جبران خسارات ناشی از نقض قرارداد 89

بند بیست و هفتم: جبران خسارت.. 90

بند بیست و هشتم: میزان و نحوه برآورد منافع متوقع. 91

بند بیست و نهم: تكلیف زیان دیده برای كاهش زیان ناشی از نقض قرارداد 92

بند سی ام: قابلیت پیش بینی ضرر 93

فصل سوم: اجرای عین تعهدات در اسناد و کنوانسیون های بین المللی.. 95

مبحث اول: اجرای عین تعهد در كنوانسیون بیع بین المللی كالا 1980 و اینکو ترمز. 95

گفتار اول: بیع بین المللی كالا 1980. 95

گفتار دوم : اساس اینكو ترمز. 96

مبحث دوم: موانع اجرای تعهدات.. 98

گفتار اول: مانع های اجرای تعهدات در سطح بین المللی و كنوانسیون های بین المللی. 98

گفتار دوم: پیشنهادات كمیسیون حقوق تجارت بین المللی سازمان ملل متحد (Uncitral) : 98

گفتار سوم : موانع در اجرای تعهدات و پیشنهادهای مؤسسه بین المللی یكنواخت كردن حقوق خصوصی. 99

فصل چهارم : شباهت ها وتفاوت های اجرای عین تعهدات در  حقوق ایران و انگلستان و کنوانسیون ها و اسناد بین المللی.. 100

مبحث اول: شباهت ها و تفاوت در حقوق ایران و انگلیس… 100

گفتار اول: شباهت ها 100

گفتار دوم: تفاوت ها 109

مبحث دوم: شباهت ها و تفاوت در حقوق ایران و انگلیس و کنوانسیون ها و اسناد بین المللی. 115

گفتار اول: شباهت ها 115

گفتار اول: تفاوت ها 116

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات.. 118

پیشنهادات.. 120

فهرست منابع و ماخذ. 121  

چكیده
با بررسی مواد قانونی ، رویه قضایی ، آراء قضات ، مصاحبه با حقوق دانان ، نظریات فقهی و اسلامی، می شود این گونه بیان نمود : اجرای تعهدات تقریباً چیزی مشابه واقعه حقوقی می باشد و تنها راه پیش روی متعهد اجرای آن می باشد . تعهدات شامل: فعل ، عمل مادی ، ترك فعل و عمل حقوقی می باشند . به عنوان مثال : تسلیم مبیع ، انتقال سند ، ضمانت و رهن از تعهدات می باشند . متون قانونی در مورد اجرای عین تعهد در كشور ما اكثراً بر گرفته شده از فقه و بیانگر اجبار و الزام متعهد می باشند . استثناهای موجود در قوانین هم از فقه گرفته شده اند . فقط در اجرای اسناد رسمی ما رویه ای جدای از فقه داریم . اجرا به اجرای مستقیم و غیر مستقیم  تقسیم شده است . این امر به نوبه خود تضمینی برای اجرای تعهدات می باشد . مع ذلك با توجه به تضمین های بیشتر برای اجرای اسناد تجاری ، نحوه اجرای آنها در مقایسه با سایر اسناد راحت تر است . در كنوانسیون های بین المللی برای اجرای عین تعهد در مواردی كه اجرای عین تعهد امكان پذیر نمی باشد ، راه حل های متنوع و مختلفی پیش بینی شده است . این خلأ در قوانین و رویه قضایی ما وجود دارد و غیر از حوادث غیر مترقبه ( فورس ماژور ) به سایر مواردی كه حتی در فقه هم به آن پرداخته شده است ، مقنن توجهی ننموده است ، در نظام های حقوقی دیگر در این خصوص عناوین فراستریشن ، هاردشیپ و غیره مورد لحاظ واقع شده است . 

 

عنوان                                                                                                           صفحه

چکیده. 1

فصل اوّل: مقدّمه و کلیّات. 2

1-1- اهمّیّت نخود. 3

1-2- منشاءِ نخود. 3

1-3- اصلاح نخود برای مقاومت به خشکی. 4

1-4- ژنتیک نخود. 5

1-5- سازگاری. 6

1-6- پایداری. 7

1-6-1- پایداری و ثبات عملکرد در اصلاح نباتات. 7

1-6-2- اثر متقابل ژنوتیپ و محیط. 8

1-6-3- روش­های کاهش اثر متقابل ژنوتیپ و محیط. 9

1-6-3-1- گروه­بندی محیط­ها. 9

1-6-3-2- استفاده از هموژن­ها و مخلوط­های ژنتیکی. 9

1-6-3-3- انتخاب فصلی متقابل. 10

1-6-3-4- ژنوتیپ­های پایدار. 10

1-7- روش­های تجزیّه­ آماری. 10

1-7-1- تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی. 10

1-8- روش­های تجزیّه پایداری. 11

1-8-1- روش تجزیّه واریانس. 12

1-8-2- روش واریانس محیطی (Si2) 13

1-8-3- روش ضریب تغییرات محیطی (CVi) 14

1-8-4- روش اِکووالانس ریک. 14

1-8-5- واریانس پایداری Shukla 15

1-8-6- روش تجزیّه رگرسیون. 15

1-8-7- روش رگرسیون خطّی (LR) 15

1-8-7-1- رگرسیون خطّی. 16

1-8-7-1-1- مدل Eberhart و Russel 16

1-8-7-1-2- مدل Perkins و Jinks 17

1-8-7-1-3- مدل Freeman و Perkins 18

1-8-8- ضریب تشخیص (Ri2) 18

1-8-9- شاخص برتری (Pi) 18

1-9- دسته­بندی شاخص­های پایداری پارامتری. 19

1-9-1- پایداری نوع اوّل یا (T1) 19

1-9-2- پایداری نوع دوّم یا (T2) 20

1-9-3- پایداری نوع سوّم یا (T3) 20

1-9-4- پایداری نوع چهارم یا (T4) 21

1-10- روش­های نا­پارامتری تجزیّه پایداری. 21

1-11- اهداف مشخّص تحقیق. 23

فصل دوّم: بررسی منابع. 24

2-1- بررسی مرور منابع. 25

فصل سوّم: موّاد و روش‌ها. 33

3-1- مشخّصات موّاد آزمایشی. 34

3-2- خصوصّیّات طرح آزمایشی. 34

3-3- اندازه­گیری صفت آزمایشی. 36

3-4- تجزیّه و تحلیل­های آماری. 36

3-4-1- تجزیّه­های واریانس و آزمون مقایسه میانگین­ها. 36

3-4-2- تجزیّه­های همبستگی و مؤلّفه­های اصلی. 36

3-4-3- تجزیّه پایداری. 36

3-4-4- روش­های پارامتری. 37

3-4-5- روش­های نا­پارامتری. 38

3-4-5-1- روش Nassar و Huehn. 38

3-4-5-2- روش Thennarasu. 38

3-4-5-3- ارزش پایداری AMMI 39

3-4-5-4- شاخص عملکرد – پایداری (Ysi) 39

3-4-5-5- شاخص GSI 40

3-4-6- روش میانگین مجموع رتبه (RSM) 41

فصل چهارم: نتایج و بحث. 42

4-1- نتایج حاصل از تجزیّه واریانس مرکّب عملکرد. 43

4-2- تجزیّه پایداری. 46

4-2-1- نتایج تجزیّه پایداری به روش پارامتری. 46

4-2-1-1- واریانس محیطی (Si2) 46

4-2-1-2- ضریب تغییرات محیطی. 47

4-2-1-3- اِکووالانس ریک. 47

4-2-1-4- واریانس پایداری Shukla 48

4-2-1-5- شاخص برتری (Pi) 48

4-2-1-6- شاخص انحراف از خطّ رگرسیون (S2di) و ضریب رگرسیون (bi) 48

4-2-1-7- ضریب تشخیص (Ri2) 49

4-2-2- تجزیّه همبستگی شاخص­های پارامتری. 52

4-2-3- تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی برای شاخص­های پارامتری. 54

4-3- نتایج تجزیّه پایداری به روش نا­پارامتری. 55

4-4- همبستگی شاخص­های نا­پارامتری و عملکرد. 63

4-5- تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی برای شاخص­های نا­پارامتری. 66

4-6- نتیجه­گیری. 68

4-7- پیشنهادات. 70

منابع. 71

چکیده انگلیسی. II

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول 3-1: موقعیّت جغرافیایی و آب و هوایی محلِّ اجرای آزمایش  34

جدول 3-2: ژنوتیپ­های مورد مطالعه. 35

جدول 3-3: صفت مورد مطالعه و علامت اختصاری. 36

جدول 4-1: تجزیّه واریانس مرکّب صفت اندازه­گیری شده (عملکرد دانه)  44

جدول 4-2: مقایسه­ی میانگین­ عملکرد 20 ژنوتیپ نخود در محیط­های مختلف. 45

جدول 4-3: مقادیر شاخص­های پارامتری. 50

جدول 4-4: رتبه­بندی ژنوتیپ­های مورد مطالعه بر اساس شاخص­های پارامتری. 51

جدول 4-5: تجزیّه همبستگی شاخص­های پارامتری با عملکرد دانه­ی 20 ژنوتیپ نخود. 53

جدول 4-6: مقادیر شاخص­های نا­پارامتری برای ژنوتیپ­های نخود. 60

جدول 4-7: ادامه­ی مقادیر شاخص­های نا­پارامتری برای ژنوتیپ­های نخود  61

جدول 4-8: رتبه­بندی ژنوتیپ­ها بر اساس شاخص­های نا­پارامتری. 62

جدول 4-9: تجزیّه همبستگی شاخص­های نا­پارامتری با عملکرد دانه­ی 20 ژنوتیپ نخود. 65

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

شکل 4-1: تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی برای شاخص­های پارامتری. 55

شکل 4-2: تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی برای شاخص­های نا­پارامتری. 67

 

 

چکیده
به ­منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط و مطالعه­ی سازگاری و پایداری، عملکرد دانه­ی 20 ژنوتیپ نخود در مزرعه­ی تحقیقاتی دانشکده­ی کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه، به مدّت چهار سال زراعی (1391-1387)، در دو محیط دیم و آبی، در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار، مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیّه واریانس مرکّب نمایانگر اختلاف معنی­داری برای اثر ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل آن­ها بود که بیانگر وجود تنوّع ژنتیکی و امکان انتخاب ژنوتیپ­های پایدار می­باشد. بر اساس اکثر معیارهای پارامتری محاسبه شده، ژنوتیپ­های شماره­ی 16 (FLIP 99-26C) و                 20 (FLIP 00-6C) پایدارترین ژنوتیپ­ها با میانگین عملکردی بالاتر از میانگین جامعه، معرّفی شدند. نتایج تجزیّه­ همبستگی شاخص­های پارامتری نشان داد، بین پارامترهای پایداری، شاخص واریانس محیطی (Si2) بیشترین همبستگی مثبت و معنی­دار (**830/0) و شاخص برتری (Pi) بیشترین همبستگی منفی و معنی­دار (**90/0-) را با صفت عملکرد دانه داشتند. نتایج تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی برای شاخص­های پارامتری مشخّص نمود، مؤلّفه­ی اوّل 32/53 درصد و مؤلّفه­ی دوّم 14/37 درصد از تغییرات را توجیه نمودند. در داده­های اصلی، فرض صفر، مبنی بر تساوی پایداری ژنوتیپی، در سطح احتمال پنج درصد رد شد (1/30=، 69/46= و 54/31=). این شاخص­ها نشان می­دهند، ژنوتیپ­ها، دارای سازگاری متفاوتی برای شرایط دیم و آبی هستند. سازگارترین و پایدارترین ژنوتیپ آن است که Si(1) و Si(2) آن حدّاقل باشد و با توجّه به اینکه 0=Si(2)=Si(1) به معنی حدّاکثر پایداری می­باشد بنابراین ژنوتیپ شماره­ی 16 (FLIP 99-26C)، دارای بیشترین پایداری است. به دلیل وجود همبستگی شاخص انتخاب ژنوتیپ (GSI)با شاخص­های ناپارامتری Nassar و Huehn، Thennarasu، میانگین مجموع رتبه (RSM) و انحراف معیار رتبه (SDR)، می­توان اظهار نمود شاخص GSI، شاخصی معتبر و مطمئن برای انتخاب ژنوتیپ­های پایدار به ­شمار می­رود. تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی برای شاخص­های ناپارامتری، مشخّص کرد که دو مؤلّفه­ی اوّل در مجموع 21/88 درصد از تغییرات موجود بین شاخص­های ناپارامتری را توجیه نمودند.

 

کلمات کلیدی: نخود، تجزیّه­ پایداری، شاخص­های ناپارامتری، شاخص­های پارامتری و تجزیّه به مؤلّفه­های اصلی

 

 
 

 

 

 

 

 

 

فصل اوّل
مقدّمه و کلیّات
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- اهمّیّت نخود

نخود در زبان فارسی تحتِ عناوین نخود زراعی، نخود ایرانی و نخود کابُلی و در زبان انگلیسی با           نام­هایِNgalgram ،Chickpea ،Filed pea ، Gram و Garbanzo خوانده می­شود. ازدیاد جمعیّت و نیاز روز ­افزونِ بشر به موّاد غذایی از یک سو و کمبود منابع تولید از سوی دیگر، اندیشه­ی محقّقان و دولت­مردان را در این راستا سوق داده است که تنها راه دست­یابی به خودکفایی کشاورزی -به دلیل محدودیّت منابع آبی و خاکی هر کشور- افزایش عملکرد در واحد سطح است. این امر میسّر نمی­شود مگر به وسیله­ی بهره­گیری از علم ژنتیک و اصلاح نباتات که در نتیجه­ی آن با تولید ارقام پُر­­محصول، می­توان عملکرد در واحد سطح را افزایش داد. رژیم غذایی عمده­ی مردم جهان در اکثر کشورها را غلّات و حبوبات تشکیل می­دهد  (Saxena, 1997). در اغلب کشورهایی که با کمبود مواد غذایی رو­برو هستند، کمیّت و کیفیّت پروتئین مسئله­ی اصلی تغذیه می­باشد. ترکیبِ مناسبی از پروتئین گیاهی، به وسیله­ی­ مصرف حبوبات، می­تواند مشکلات سوءِ­تغذیه و نیز بخشی از کمبود پروتئین بدن را مرتفع سازد (کوچکی، 1386).

نخود یکی از مهم­ترین حبوبات خوراکی خاورمیانه است که به­ صورت پخته، لپه، آجیل و دانه­های سبز آن نیز به شکل تازه­خوری در سبد غذایی روزانه مصرف می­شود. همچنین کاه و کلش، شاخ و برگ و حتّی دانه­های نامرغوب نخود به عنوان علوفه مورد تعلیف احشام قرار می­گیرد. نخود سفید رنگ معمولی، حاوی مقدار قابل توجّهی پروتئین می­باشد که معمولاً دیر ­هضم است. میزان پروتئین نخود معمولی حدوداً 20 درصد است، به­ همین ­دلیل مصارف بالایی دارد (کریمی، 1383). حبوبات را گوشت فقرا نامیده­اند؛ به ­طور ­کلّی بین مقدار حبوبات مصرفی و میزان مصرف غذاهایی که منشأ دامی دارند، یک رابطه­ی معکوس وجود دارد. بر همین اساس، حبوبات قسمت عمده­ای از غذای مردم کشور­های فقیر­­نشین در مناطق خشک را تشکیل می­دهند. از سوی دیگر، به ­دلیل قابلیّت هم­زیستی حبوبات با باکتری­های تثبیت­کننده­ی نیتروژن مولکولی جَو، در برقراری تعادل عناصر معدنی خاک، در اکوسیستم­های زراعی نیز حائِز اهمّیّت هستند و قرار دادن آن­ها در تناوب، به پایداری سیستم­های زراعی کمک می­کند (Saxena, 1997).

1-2- منشاءِ نخود
نخود تاریخچه­ای بسیار قدیمی دارد، مبدأِ آن را غرب آسیا و جنوب اروپا می­دانند. قرن­هاست که کشت و ­کار نخود در کشور­های خاورمیانه، هندوستان، پاکستان، ایران، حتّی یونان و جنوب اروپا رواج دارد (کریمی، 1383). از حدودِ 14700 سال پیش، انسان­ها بسیاری از گونه­های گیاهی را در خاورمیانه به منظور تأمین احتیاجات­شان اهلی و مهار کرده­اند. به­ نظر می­رسد، کشاورزی با یک گروه هفت­­تایی از گیاهان  دانه­ای (گندم اینکورن دیپلوئید[1]، گندم اِمِر تتراپلوئید[2]، جو، نخود زراعی، نخود فرنگی، عدس و ماش تلخ) به علاوه­ی کتان شروع شده است که «بسته­ی گیاهان بنیان­گذار[3]» نام گرفته­اند. Vavilov یک مرکز اوّلیّه در جنوب غربی آسیا و مدیترانه و یک مرکز ثانویه­ی ابتدایی را به عنوان مراکز منشاءِ نخود معرفی نمود (Saxena and Singh, 1997).

Van der Maesen   در سال 1972، منابع موجود در مورد تاریخچه­ی اهلی شدن و پراکنش نخود را مورد بررسی قرار داد؛ قدیمی­ترین نشانه­ای که در مورد نخود به ­دست آمده است، مربوط به 5450 سال قبل از میلاد مسیح در ناحیه­ی هاسیلر[4] در نزدیکی بوردور[5] ترکیه است. در منطقه­ی جریکو[6] نمونه­هایی از بذر نخود پیدا شده است که مربوط به 3200 سال قبل از میلاد می­باشند. آخرین نمونه به 2000 سال قبل تعلق دارد که در هند دیده شده است (آقایی و کانونی، 1383).

1-3- اصلاح نخود برای مقاومت به خشکی
تلاش متخصّصین اصلاح نباتات در ایجاد واریته­هایی است که کمترین کاهش عملکرد را در شرایط متوسّطی از تنش، دارا باشند. سازش گیاه با شرایط محیطی، به چهار روش کلّی صورت می­گیرد.

تکاملی (رشد)
مرفولوژیکی
فیزیولوژیکی
متابولیکی
ارزیابی صفات گیاه در این چهار سطح برای سازگاری به تنش محیطی، یکی از اهداف تحقیقات در رابطه با مقاومت به تنش است و تشخیص این سازگاری به تنش، در اصلاح نباتات اهمّیّت زیادی دارد. انتخاب و جدا­سازی ژنوتیپ­های مفید از نظر تحمّل به تنش به دو صورت مستقیم و غیر ­مستقیم        انجام می­گیرد.

مستقیم یا مشاهده­ای، در مورد مطلق، تحت شرایط تنش کنترل شده، اعمال می­شود و پیشرفت­های بسیاری نیز از این طریق به دست آمده است.

غیر مستقیم، عبارت است از غربال کردن و انتخاب برای خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی که با تحمّل به تنش محیطی، همبستگی دارند.

معیارهای انتخاب غیر مستقیم در اصلاح برای مقاومت به تنش و عملکرد بالا توسّط فیزیولوژیست­ها و به­نژاد­گران تعیین می­گردد. صفاتی که برای انتخاب استفاده می­شوند باید دارای خصوصیّات زیر باشند.

از واریانس ژنتیکی کافی­ای برخوردار باشند.
وراثت­پذیری بالایی داشته باشند.
دارای همبستگی بالا با عملکرد، در شرایط تنش یا با شاخص مقاومت به تنش، بر ­اساس عملکرد باشند.
ترجیحاً صفات به نحوِ مؤثری با عملکرد همبستگی معنی­دار داشته باشد.
به سادگی و سریع جهت ارزش اقتصادی ارزیابی شوند.
انتخاب برای تعیین ژنوتیپ­های مقاوم به خشکی، ممکن است در محیط تنش یا بدون تنش انجام گیرد؛ بر این اساس Hurd در سال 1986 برای اوّلین بار مطرح نمود که از اقلیم­های نیمه خشک می­توان برای تهیّه­ی ارقام مقاوم به خشکی بهره گرفت. Quizenberry و Reitz در سال 1976، پس از مطالعه در این زمینه توجیه نمودند که انتخاب ارقامِ دارای عملکردِ برتر در شرایط محیطی مساعد، سودمندی بیشتری نسبت به انتخاب در شرایط تنش خشکی دارد؛ احتمالاً وجود سطوح مختلف تنش خشکی در محیط، فقط به بزرگی اختلاف عملکرد ارقام انتخاب شده می­اَفزاید. بنابراین می­توان از یک روش مرکّب برای بهبود عملکرد در محـــــدوده­­ای خاص از تنش خشکی استفاده نمود تا سازگـارترین ژنوتیپ­ها شناسایی شــوند (عبدمیشانی و شاه­نجات­بوشهری، 1376).

 

1-4- ژنتیک نخود
   نخـود گیــاهی دیپلوئیــد با 2n= 2x= 16 كرومـوزوم و خودگشــن، از خانواده­ی بقولات (Leguminosae) است (Auckland and Van der Maesen, 1980). در سال 1972 Van der Maesen و پس از آن در سال 1980 Auckland و Van der Maesen اغلب نخود را به دو گروه اصلی تقسیم می­کنند. این تقسیم­بندی بر اساسِ اختلاف در اندازه، شكل و رنگِ بذر است. تیپی كه دارای دانه­ی درشت، گرد و سفید یا زرد كم رنگ (كِرِم) می­باشد، به تیپِ كابُلی معروف است؛ گل­های این تیپ رنگی نیستند. تیپی كه دارای دانه­ی ریز، زاویه­دار با لبه­ی تیز و در رنگ­های مختلف است، به تیپ دِسی[7] معروف است؛ این تیپ معمولاً دارای گل و ساقه رنگی است و گاهی برگ­های آن نیز رنگی می­باشند. اگر چه این گروه­ها قرن­ها پیش از هم جدا شده­اند امّا موانعی برای دورگ­گیری بین آن­ها وجود ندارد. دورگ­گیری بین این دو گروه ممكن است موجب ظهور اختلاف ژنتیكی یا صفات ژنتیكی جدیدی شود كه برای اصلاح نخود و مطالعه­ی سیستـم ژنی Cicerمفید می­باشد (صبّاغ­پور، 1374). در ارتباط با ژنتیك نخود و به ویژه تشخیص    ماركِر­های[8] ژنتیكی جدید و مفید، تهیّه­ی كاریوتیپ[9] استاندارد و نقشه­های دقیق لینكاژ[10] در كروموزوم­های نخود، لازم است كه تحقیقات گسترده­ای انجام شود. ماركرهای مورفولوژیكی و بیوشیمیایی می­توانند در تعیین مكان و ارزیابی نقشه­ی لینكاژ نخود و تشخیص لینكاژهای جدید استفاده شوند. انتظار می­رود برخی شباهت­ها بین جنس Cicer و دو جنس خویشاوند Pisum و Lens وجود داشته باشد كه بعد از تهیّه­ی نقشه و گروه­های لینكاژ مشخّص خواهد شد (Blixt, 1972)، (Marx, 1977) و                         (Ladizinsky and Adler, 1984). از میان 300 ژنِ شناخته شده در جنس Pisum، بیش از 200 عدد آن­ها در هفت گروهِ لینكاژ قرار گرفته­اند که ظاهراً مطابق با همان هفت جفت كروموزوم موجود در این جنس است. بر اساس «قانون سری­های همولوگ[11] Vavilov» كه بعدها توسّط Gustafsson و Lundqvist در سال 1981 نام آن به «قانون تنوّع موازی[12]» تغییر یافت، ژن­های زیادی با اثرات مشابه در جنس­های خویشاوند نزدیك وجود دارد بنابراین انتظار می­رود كه ژن­های مشترك زیادی بین جنسCicer و      جنس­هایی مانندPisum و Lens وجود داشته باشد. همچنین وجود گروه­هایِ لینكاژِ مشترك نیز امكان­پذیر است (Saxena and Singh, 1997).
1-5- سازگاری
سازگاری به تغییرات وراثت­پذیر در ساختمان و رفتار یک موجود که موجب افزایش احتمال بقا و    تولید­مثل آن در یک محیطِ بخصوص می­شود، اطلاق می­گردد (دشتکی و همکاران، 1383). سازگاری قابلیّت یك ژنوتیپ، برای تولید دامنه­ی مفیدی از فنوتیپ­ها، در محیط­های متفاوت است (فرشادفر، 1377). معمولاً سازگاری یك ژنوتیپ در چند محیط به وسیله­ی اثر متقابل آن ژنوتیپ با محیط­های متفاوت آزمون      می­شود. یک ژنوتیپ هنگامی سازگاری یا پایداری بالایی دارد كه میانگین عملكرد بالایی نیز داشته باشد و در ضمن، عملكرد نیز نوسان اندكی در محیط­های مختلف داشته باشد (Ashraf et al., 2001).

موفقّیّت عملكرد ارقام در مكان­ها و سال­های مختلف از اهمّیّت ویژه­ای برخوردار است. در حالی كه برخی از ارقام به طیف وسیعی از شرایط محیطی سازگاری دارند (سازگاری عمومی[13])، سایرین در تخصیص استعداد خود در محدودیّت واقع هستند (سازگاری خصوصی[14]). ارقامی وجود دارند كه با وجود سطح حاصل­خیزی محیط، عملكرد مشابهی دارند. ارقامی نیز عملكردشان به طور مستقیم با استعداد حاصل­خیزی محیط، در ارتباط است (عبدمیشانی و شاه­نجات­بوشهری، 1376).

1-6- پایداری
   به تولید عملکرد­های ثابت در مکان­ها یا سال­های مختلف، پایداری گفته می شود (Fernandez, 1992). با توجه به هدف و صفت مورد مطالعه، دو مفهوم از پایداری، یكی «پایداری پایا (استاتیكی)»[15] و دیگری «پایداری پویا (دینامیكی) »[16] وجود دارد. طبق مفهوم پایداری پایا، ژنوتیپی پایدار است كه وضعیت آن    علی­رغم تغییر در شرایط محیطی، بدون تغییر و ثابت باقی بماند؛ چنین ژنوتیپ پایداری فاقد هر گونه انحراف از میزان صفت مورد انتظار است. این مطلب بدان معنا است كه واریانس آن ژنوتیپ، در میان محیط­ها، صفر است. در پایداری پویا یك پاسخِ قابل پیش بینی، نسبت به عوامل محیطی وجود دارد. طبق مفهوم پایداری دینامیكی، ژنوتیپ پایدار فاقد هر گونه انحراف نسبت به این پاسخ به محیط­ها­ست؛ این نوع پایداری، «پایداری زراعی»[17] نامیده می شود و از «پایداری زیستی»[18] كه مترادفِ پایداری استاتیكی است قابل تشخیص است (فرشادفر، 1377).

مطالعه و بررسی میزان سازگاری و پایداری ارقام در شرایط محیطی مختلف در برنامه­های اصلاحی از اهمّیّت ویژه­ای برخوردار است. به علّت واکنش متفاوت ارقام در برابر تغییرات محیطی، عملکرد ارقام از محیطی به محیط دیگر تغییر می­کند. معمولاً یک رقم در محیط­های مختلف حدّاکثر پتانسیل محصول را تولید می­کند امّا نمی­توان با مطالعه­ی سازگاری و پایداری عملکرد آن­ها در محیط­های مختلف، رقمی را که در کلیّه­ی مناطق اقلیمی، عملکرد قابل قبولی داشته و همچنین سازگاری عمومی وسیعی با محیط­های مختلف دارا باشد، انتخاب و توصیّه نمود (دشتکی و همکاران، 1383).

1-6-1- پایداری و ثبات عملكرد در اصلاح نباتات
معمولاً زارعین و اصلاح­کنند­گان نبات به میزان عملكرد و پایداری واریته اهمّیّت می­دهند. میزان عملكرد بستگی به ظرفیّت ژنتیكی عملكرد، یعنی ژن­های مثبتی دارد كه در جریان اصلاح به رقم وارد شده است. پایداریِ عملكرد به ظرفیّتِ رقم از نظرِ عكس­العمل در شرایطِ محیطیِ متفاوت، بستگی دارد (عبدمیشانی و شاه­نجات­بوشهری، 1376). توجّه به اهمّیّت انعطاف­پذیری موجودات زنده، سبب افزایش فعالیّت           به­نژاد­گران گیاهی در تهیّه­ی ارقام دارای سازگاری وسیع شده است. قابلیّت برخی از ارقام زراعی كه بتوانند به خوبی در شرایط متفاوت محیطی رشد و نمو نمایند، سالیان درازی است كه مورد توجّه قرار گرفته است. این امر موجب شده كه در برنامه­های اصلاحی، بر “پایداری فنوتیپی[19]” تأكید بیشتری صورت گیرد (امیری، 1375). معمولاً اصلاح­گران سعی می­کنند ژنوتیپ­هایی را انتخاب كنند كه قدرت پایداری و عملكرد بالایی در همه­ی سال­ها و مكان­ها داشته باشند. در مجموع یك ژنوتیپ زمانی پایدار است كه عملكرد آن از میانگین عملكرد یك گروه از ژنوتیپ­های استاندارد در محیط­های مختلف انحراف نداشته باشد              (Gancales et al., 2003).

1-6-2- اثر متقابل ژنوتیپ و محیط[20]
   اثر متقابل ژنوتیپ و محیط یكی از مسائل مهم در مطالعات صفات كمّی می­باشد زیرا این اثر تفسیر آزمایشات ژنتیكی را پیچیده و پیش بینی­ها را مشكل می­سازد و این موضوع خصوصاً در اصلاح گیاهان و حیوانات كه یك ژنوتیپ در محیطی انتخاب می­گردد و در محیط دیگر مورد استفاده واقع می­شود، ایجاد مشكل می­کند (Kearsey and Harpel, 1996). اهمّیّت اثر متقابل ژنوتیپ در محیط برای اصلاح­کنند­گان نبات را می­توان به شرح زیر بیان نمود (والتر[21]، 1375).

1- نیاز به ایجاد ارقام برای اهداف خاص، به وسیله آگاهی از اثر متقابل ژنوتیپ­ها با عوامل محیطی قابل پیش­بینی تعیین می­گردد.

2- نیاز بالقوّه برای ارقام خاص در مناطق جغرافیایی مختلف منوط به آگاهی از اثرات متقابل ژنوتیپ در محیط است.

3- اختصاص مؤثر منابع برای آزمون ژنوتیپ­ها در مكان­ها و سال­های مختلف بر پایه­ی اهمّیّت نسبی اثرات متقابل ژنوتیپ در مكان، ژنوتیپ در سال و ژنوتیپ در مكان در سال می­باشد.

4- عكس­العمل ژنوتیپ­ها بر قدرت تولیدی محیط­های مختلف ثبات عملكرد آن­ها را مشخّص می­کند.      اطّلاع از ثبات محیطی ژنوتیپ­ها در تعیین مناسب آن­ها، هنگامی كه احتمالاً نوسانات در شرایط رشد وجود دارد، مفید است.

 

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب:

مقدمه………………………………. 1

فصل اول:  کلیات……………………………….. 3

1-1. بیان مسأله………………………………. 4

1-2. سؤال‌های تحقیق………………………………. 4

1-2-1. سؤال اصلی………………………………. 5

1-2-2. سؤالات فرعی………………………………. 5

1-3. فرضیه‌ها……………………………… 5

1-4. سابقه و پیشینه تحقیق………………………………. 6

1-5. ضرورت و اهمیت تحقیق………………………………. 6

1-6. هدف‌ها و كاربردهای مورد انتظار از انجام تحقیق………………………………. 7

1-7. روش تحقیق………………………………. 7

1-8. سازماندهی تحقیق………………………………. 8

فصل دوم: سوره‌ی نبأ……………………………… 9

2-1. معرفی اجمالی سوره‌ی نبأ……………………………… 10

2-1-1. محتوای سوره‌ی نبأ……………………………… 10

2-1-2. فضیلت تلاوت سوره نبا……………………………… 11

2-2. نبأ……………………………… 11

الف) روایات……………………………….. 11

ب) اقوال لغویان………………………………. 14

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 15

2-3. معصرات……………………………….. 16

الف) روایات……………………………….. 16

ب) اقوال لغویان………………………………. 17

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 20

2-4. أحقاب……………………………….. 20

الف) روایات……………………………….. 20

ب) اقوال لغویان………………………………. 22

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 24

2-5. مفاز ………………………………26

الف) روایات……………………………….. 26

ب) اقوال لغویان………………………………. 26

ج) نتیجه‌‌گیری………………………………. 28

2-6. کواعب……………………………….. 29

الف) روایات………………………………. 29

ب) اقوال لغویان………………………………. 29

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 31

2-7. روح………………………………. 31

الف) روایات………………………………..32

ب) اقوال لغویان………………………………. 32

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 36

2-8. صواب……………………………….. 37

الف) روایات……………………………….. 37

ب) اقوال لغویان………………………………. 39

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 40

2-9. تراب……………………………….. 41

الف) روایات……………………………….. 41

ب) اقوال لغویان………………………………. 42

ج) نتیجه‌‌گیری………………………………. 44

فصل دوم: سوره‌ی نازعات……………………………….. 45

3-1. معرفی اجمالی سوره‌ی نازعات……………………………….. 46

3-1-1. محتواى سوره‌ی نازعات……………………………….. 46

3-1-2. فضیلت تلاوت این سوره……………………………… 47

3-2. نازعات……………………………….. 47

الف) روایات…………………………….47

ب) اقوال لغویان………………………………. 48

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 50

3-3. غرق………………………………. 51

الف) روایات……………………………….. 51

ب) اقوال لغویان………………………………. 51

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 55

3-4. ناشطات……………………………….. 55

الف) روایات……………………………….. 55

ب) اقوال لغویان………………………………. 56

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 59

3-5. سابحات……………………………….. 60

الف) روایات……………………………….. 60

ب) اقوال لغویان………………………………. 61

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 64

3-6. سابقات……………………………….. 65

الف) روایات……………………………….. 65

ب) اقوال لغویان………………………………. 65

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 67

3-7. مدبرات……………………………….. 68

الف) روایات………………………………. 68

ب) اقوال لغویان………………………………. 69

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 70

3-8. راجفه………………………………. 71

الف) روایات……………………………….. 71

ب) اقوال لغویان………………………………. 72

ج) نتیجه‌گیری……………………………….74

3-9. رادفه………………………………. 74

الف) روایات……………………………….. 75

ب) اقوال لغویان………………………………. 75

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 77

3-10. حافره……………………………… 77

الف) روایات……………………………….. 78

ب) اقوال لغویان………………………………. 78

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 81

3-11. کره……………………………… 82

الف) روایات……………………………….. 82

ب) اقوال لغویان………………………………. 83

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 84

3-12. خاسره……………………………… 85

الف) اقوال لغویان………………………………. 85

ب) نتیجه‌گیری………………………………. 87

3-13. ساهره……………………………… 87

الف) روایات……………………………….. 87

ب) اقوال لغویان………………………………. 88

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 91

3-14. دحاها……………………………… 92

الف) روایات……………………………….. 92

ب) اقوال لغویان………………………………. 94

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 96

3-15. طغی………………………………. 96

الف) روایات……………………………….. 96

ب) اقوال لغویان………………………………. 97

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 100

فصل سوم:  سوره‌ی عبس………………………………… 101

4-1. معرفی اجمالی سوره‌ی عبس………………………………… 102

4-1-1. محتواى سوره‌ی “عبس”………………………………. 102

4-1-2. فضیلت تلاوت این سوره……………………………… 102

4-1. سفره……………………………… 103

الف) روایات………………………………. 103

ب) اقوال لغویان………………………………. 103

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 108

4-3. قتل………………………………. 109

الف) روایات……………………………….. 109

ب) اقوال لغویان………………………………. 110

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 112

4-4. انسان………………………………. 112

الف) روایات……………………………….. 112

ب) اقوال لغویان………………………………. 113

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 117

4-5. طعام………………………………. 117

الف) روایات……………………………….. 117

ب) اقوال لغویان………………………………. 118

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 120

4-6. أَبّا ………………………………120

الف) روایات……………………………….. 121

ب) اقوال لغویان………………………………. 121

ج) نتیجه‌گیری………………………………. 124

نتیجه‌گیری……………………………….. 125

فهرست منابع………………………………. 126

الف. منابع فارسی………………………………. 126

ب. منابع عربی………………………………. 127

چکیده:

شناخت و فهم دقیق مفردات قرآن کریم از مقدمات مهم فهم و تفسیرِ آن است. در ضمنِ برخی از روایات منسوب به معصومان:، که مفسران حقیقی قرآن کریم‌اند، توضیحاتی درباره‌ی برخی از مفردات قرآن کریم آمده است. ارزیابی تطبیقی این توضیحات با اقوال لغویان درباره‌ی مفردات مورد نظر برای بهره‌مندی هر چه بهتر از آنها، سودمند است. در این پژوهش، توضیحاتی که به معصومان: درباره‌ی مفردات سوره‌های مبارکه‌ی نبأ، نازعات و عبس منسوب است، با اقوال لغویان ارزیابی تطبیقی شده است. برای این منظور، ابتدا روایاتِ متضمن توضیح درباره‌ی یکی از مفردات سوره‌های مذکور از منابع روایی و تفسیری استخراج و ترجمه شد. سپس اقوال برخی از لغویان درباره‌ی آن مفردات بر اساس ترتیب تاریخی گزینش و ترجمه شد. و سرانجام ذیل هر یک از آن مفردات، توضیحات روایی با اقوال لغویان مقایسه و نتیجه‌گیری شد. در این سه سوره، روایات منسوب به معصومان: 27 واژه را توضیح داده‌اند که با ارزیابی تطبیقی آنها با اقوال لغویان نتایج ذیل به دست آمد: (1) در شش واژه روایات معنای لغوی را ذکر کرده‌اند که با اقوال لغویان مطابق است؛ (2) در دو واژه روایات، معنایی را ذکر کرده‌اند که تا حدودی با اقوال لغویان اختلاف دارد، ولی با هم نقطه‌ی اشتراک دارند؛ (3) در شش واژه روایات مصداق واژه را ذکر کرده‌اند که با معنای لغوی سازگار است؛ (4) در پنج واژه روایات هم معنا و هم مصداق را ذکر کرده‌اند که با معنای لغوی سازگار است؛ (5) در هشت واژه، روایات به تأویل آن واژه پرداخته‌اند.

مقدمه:

قرآن کریم، برترین و آخرین پیام خداوند، ارزشمندترین گوهر گران بهای به جای مانده از پیامبر اکرم 9، سرچشمه و مدار محوری فکری تمام مسلمانان جهان است. این اقیانوس بی کران که به ژرفای حقایق آن نمی توان رسید، و شگفتی هایش را پایانی نیست؛ کتابی است که کلامش زیباترین سخن، ظاهرش در اوج لطافت و زیبایی و مفاهیم بلند و مضامین عالی اش پا به ‌پای زمان، همانند خورشید و ماه بر همه ملت ها در طول زمان می تابد و همگان را از معارف نابش سیراب می کند.

نخستین گام برای غور در دریای بی انتهای قرآن و نوشیدن معارف حیات بخش آن، شناخت دقیق این کتاب گران سنگ است، زیرا آنان که قرآن را آن گونه که هست نشناخته اند، آن گونه که باید، به آن ارج نمی نهند و آن چنان که بایسته است، از آن بهره نمی برند و از انس و ارتباط با آن لذتی نصیبشان نمی گردد. درنتیجه از درس های سازنده و مواعظ دل نشین و معارف گران سنگ آن محروم می گردند.

اما معارف قرآن، عمیق تر و پیچیدگی هایش بیشتر از آن است که به تنهایی بتوان به تفسیر صحیح و واقعی قرآن رسید. نابخردی است که کسی برای رسیدن به مقصدی، راه را رها نموده و از بیراهه‌ها بخواهد به مقصد برسد و در را رها نموده و بخواهد از روزنه های دیوار وارد خانه شود، اهل بیت پیامبر:، به مثابه در ورود به معارف الهی قرآن و اسلام ناب می باشند، همان گونه که حضرت امیر7 می فرمایند: «ما خاصگان‏، یاران و گنجوران نبوّت، و درهاى‏ رسالتیم‏. در خانه‏ها جز از درهاى آن نتوان در شد، و آن كه جز از در، به خانه در آمد به دزدى سمر(مشهور) شد.»[1]

پس عاقلانه ترین راه برای دریافت معانی و مفاهیم قرآن، پناه بردن به خاندان و اهل بیت پیامبر است که در طول عمر پربهای خویش پیوسته به تبیین معارف و احکام الهی پرداخته‌اند.

حال که اهمیت و جایگاه منابع روایی در تبیین حقایق ناب قرآنی اندکی روشن شد نوبت آن است که بدانیم گام نخست در فهم و تفسیر معانی آیات، به دست آوردن معانی الفاظ و تک واژه های آیات است. به عبارت دیگر اگر معنای الفاظ به خوبی روشن نباشد، کشف مراد حقیقی از آن ها امکان پذیر نخواهد بود. پس ابتدا باید این واژگان در لغت‌نامه ها مورد واکاوی و ریشه یابی قرار گیرد یا معنای لغوی آن‌ها مشخص شود، در این مرحله وجود برخی تفاوت ها در تفسیر و توضیح مفردات قرآنی در منابع روایی و لغت نامه های عربی، انگیزه ارزیابی تطبیقی این دو را به منظور فهم عمیق آیات قرآن، تقویت می‌کند.

نکته دیگری که باید در بحث چرایی این ارزیابی تطبیقی مورد توجه قرار گیرد، این است که اساساً این مقایسه و تطبیق می‌تواند با انگیزه پاسخ به این سؤال باشد که آیا مفاهیم و الفاظ قرآنی به همان معنایی به کار رفته است که در عصر نزول قرآن کاربرد داشته و یا قابل توسعه به معانی تطور یافته آن تا به امروز می باشد؟ برای پاسخ به این سؤال باید دقت داشت که ما در فرایند ارزیابی تطبیقی، اصل را در فهم متون قرآن و مفاهیم آن، بیانات و تعالیم رسیده از جانب معصومین: قرار داده و کتاب های لغوی معتبر را به عنوان منبعی برای دست یابی به مفهوم واژگان مورداستفاده در عصر نزول و به عنوان شاهدی برای کاربرد کلمات در آن دوره، مورد مطالعه قرار می دهیم، هرچند که تمامی لغت نامه های مورداستفاده بعد از عصر نزول نگاشته شده است.

این رساله در چهار فصل تنظیم گردیده است. فصل اول که در آن به کلیات بحث پرداخته شده است شامل تبیین موضوع، اهمیت و ضرورت آن، پیشینه تحقیق، روش تحقیق می باشد. در فصل دوم به ارزیابی تطبیقی روایات با اقوال لغویان در مفردات سوره نبأ و در فصل سوم سوره‌ی نازعات و در فصل چهارم سوره‌ی مبارکه‌ی عبس پرداخته شده است.

فصل اول: کلیات

1-1- بیان مسأله

قرآن کتابی است که برای راهنمایی مسلمانان به سوی سعادت ابدی نازل شده است و لذا باید برای هر مسلمانی قابل فهم باشد. قرآن کریم به زبان عربی روشن نازل شده و مخاطبان اولیه قرآن یعنی اعراب در فهم ظاهر بیشتر آیات قرآن مشکلی نداشتند و بر پایه حجت عقلایی ظواهر قرآنی، به فهم ساده خود از آیات اعتماد داشتند. همچنین ریز‌بینی برخی صحابه‌ی قرآن پژوه، دقت در کشف لایه های دیگری از ظواهر را در پی داشته است

در قرن دوم لغت نگاران بر پایه مطالعه میدانی کاربردهای عربی به جهت خدمت به قرآن و درک مفاهیم آن شروع به تدوین لغت نامه های عربی نمودند و کم کم این کار وسعت گرفت. غالب این منابع اکنون در دسترس ما بوده و نقش مؤثری در فهم آیات الهی دارند.

از سوی دیگر اهل بیت: که معلمان و مفسران حقیقی قرآن کریم هستند و علم کامل قرآن در نزد ایشان جمع است، در روایات خود به تبیین معانی آیات و مراد الهی از آن ها پرداختند. لذا این روایات، منبع اصیلی در شناخت معارف و احکام دینی برداشت شده از قرآن است. دسته ای از این روایات در جهت تبیین معنای مفردات قرآنی صادر شده است که راه‌گشای مناسبی برای فهم بهتر معنای آیات الهی هستند. وجود برخی تفاوت ها درتفسیر و توضیح مفردات قرآنی در منابع روایی و لغت نامه‌های عربی، انگیزه ارزیابی تطبیقی این دو را به منظور فهم عمیق آیات قرآن، تقویت می کند.

2-1- سوال های تحقیق

در هر پژوهشی، جهت شناخت درست مسیر پژوهش تحقیق نیاز به طرح پرسش‌هایی است تا با در نظر گرفتن آن ها و در پاسخ گویی به آن ها، به هدف صحیح نایل شد. در این تحقیق نیز، سؤالاتی پاسخ داده شده‌اند، که عبارتند از:

1-2-1- سوال اصلی

در ارزیابی تطبیقی روایات اهل بیت: با اقوال لغویان در مفردات سوره های مبارکه‌ی نبأ، نازعات و عبس به چه نتایجی می‌رسیم؟

2-2-1- سوالات فرعی

 

 

هدف از انجام این پژوهش ” بررسی تاثیر آموزش چندرسانه­ای بر نگرش به درس، انگیزش پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانشجویان رشته­ی زبان انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی آبادان در سال تحصیلی 94-1393″ می­باشد

روش پژوهش شبه تجربی می­باشد.شرکت کنندگان در این تحقیق شامل 40 نفر دانشجوی کارشناسی رشته­ی زبان انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی شهرستان آبادان می­باشد که به شیوه­ ی نمونه­گیری تصادفی به دو گروه 20 نفره تقسیم شدند. در گروه اول آموزش از طریق چندرسانه­ای­ها ارائه شد و در گروه دوم به شیوه ی تدریس سنتی آموزش داده شد. ابزار جمع­آوری داده­ها در این پژوهش پرسشنامه­ی نگرش به درس و پرسشنامه­ی انگیزش پییشرفت هرمنس و آزمون معلم ساخته ی استاندارد جهت تعیین عملکرد دانشجویان بود. در تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون تحلیل کوواریانس استفاده شده است. نتایج تجزیه و تحلیل داده­ها نشان داد که آموزش از طریق چندرسانه­ای بر نگرش به درس، انگیزش پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانشجویان موثرتر است.

کلید واژه­ها: چندرسانه ای- نگرش به درس- انگیزش پیشرفت- عملکرد تحصیلی.

 

 

فهرست

فصل اول: کلیات

مقدمه: 1

بیان مسئله: 4

ضرورت و اهمیت موضوع پژوهش.. 5

اهداف تحقیق: 7

فرضیه های تحقیق: 8

الف) فرضیه ی کلی: 8

ب) فرضیه های جزئی: 8

تعریف اصطلاحات.. 9

تعریف چندرسانه ای:……………………………………………………………………………………………………………. 9

نگرش به درس: 9

انگیزش پیشرفت: 9

عملکرد تحصیلی: 9

تعریف عملیاتی: 10

فصل دوم: ادبیات و پیشینه ی پژوهش

2-1 – مفهوم چندرسانه ای:.. 13

2-1-1 – تعریف چندرسانه ای.. 13

2-1-2- رسانه ها و موقعیتهای یاددهی – یادگیری.. 17

3-1-2- شیوه های استفاده از چندرسانه ای در آموزش:.. 18

2-1-4- روش های طراحی چندرسانه ای های آموزشی:.. 19

2-1-5- عواملی که در انتخاب رسانه ها موثرند:.. 20

2-1-6- تقسیم بندی مواد و وسایل آموزشی:.. 24

2-1-7- روش کلی استفاده از مواد و وسایل آموزشی:.. 27

2-1-8- اصول چندرسانه ای:.. 28

2-1-9-  اهمیت و دلایل استفاده از چندرسانه ای:.. 29

2-1-10 –  مزایای چندرسانه ای: 31

2-1 -11- محدودیت های چندرسانه ای:.. 33

2-2- نگرش به درس: 34

2-2-2-  ویژگی ها و ابعاد نگرش: 38

2-2-3- انواع نگرش ها:.. 39

2-2-4-  عوامل تکوین نگرشها:.. 40

2-2-6-  رهنمودهایی برای تغییر نگرش:.. 42

2-2-7- شکل گیری نگرشها:.. 43

2-2-8- نگرشها و آموزش و پرورش:.. 45

2-3 – انگیزش پیشرفت:.. 45

2-3-2-  موضوعات بنیادی در مطالعه ی انگیزش:.. 51

2-3-3-  نظریه های انگیزش.. 54

2-3-3-1- انگیزش در نظریه ی فرهنگی – اجتماعی:….. 54

2-3-3- 2- نظریه ی غریزه.. 55

2-3-3-3- نظریه ی اراده.. 55

2-3-3-4- نظریه ی سائق.. 55

2-3-3-5- نظریه ی مشوق:.. 56

2-3-3-6- نظریه های یادگیری.. 57

2-3-3-7- نظریه های انگیزشی رشد و تسلط:.. 57

2-3-4-رویکردهای مختلف انگیزشی.. 57

2–4- مبانی نظری عملکرد تحصیلی.. 61

2-4-1–پیشرفت تحصیلی:.. 61

2-4-2- عوامل موثر بر عملکرد تحصیلی:.. 62

2-4-3-  تغییرات پیشرفت تحصیلی.. 70

2-4-4- بررسی رابطه ی جایگاه مهارت و عملکرد تحصیلی:.. 72

5-4-2. دیدگاه بلوم در مورد یادگیری و عملکرد تحصیلی:.. 72

پیشینه ی تحقیقات در خارج از کشور: 73

تحقیقات انجام شده ی داخلی.. 80

جمع بندی:.. 85

فصل سوم: روش پژوهش

روش پژوهش.. 86

جامعه ، نمونه و روش نمونه گیری.. 87

ابزار جمع آوری اطلاعات:.. 88

پرسشنامه ی نگرش به درس.. 88

پرسشنامه ی انگیزش پیشرفت هرمنس:.. 89

آزمون عملکرد تحصیلی:.. 89

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها

1-4 آمار توصیفی.. 93

4-1-2 آمار توصیفی فراوانی مشخصه های آماری انگیزش پیشرفت دانشجویان.. 94

4-1-3 آمار توصیفی فراوانی مشخصه های آماری نگرش به درس در دانشجویان.. 94

4-1-4 آمار توصیفی فراوانی مشخصه های آماری عملکرد تحصیلی دانشجویان.. 95

4-2 آمار استنباطی.. 96

4-2-1 تجزیه و تحلیل فرضیه جزئی اول.. 96

4-2-2 تجزیه و تحلیل فرضیه جزئی دوم.. 98

4-2-2 تجزیه و تحلیل فرضیه جزئی سوم.. 100

4-2-1 تجزیه و تحلیل فرضیه اصلی.. 102

4-3- جمع بندی فصل چهارم.. 102

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادها

1-5 –  بحث و نتیجه گیری.. 105

در رابطه با فرضیه ی شماره 1. 105

در رابطه با فرضیه ی شماره 2. 106

در رابطه با فرضیه 3. 107

محدودیت ها:.. 108

پیشنهادها:.. 109

پیشنهاد به سایر پژوهشگران.. 110

پیوست ها………………………………………………………………………………………………………………………………………..112

منابع                                          

منابع فارسی:.. 128

منابع لاتین:.. 138

 

 

فهرست جداول
جدول (4-1) آمار توصیفی گروه های کنترل و ازمایش…………………………………………………………     100
جدول شماره (4-2) : توزیع فراوانی مشخصه های آماری انگیزش پیشرفت دانشجویان بر حسب نمره های پیش آزمون  و پس آزمون گروه هایی مورد مطالعه ……………………………………………………………………….101 جدول شماره (4-3) : توزیع فراوانی مشخصه های آماری نگرش به درس در دانشجویان بر حسب نمره های پیش آزمون  و پس آزمون گروه های  مورد مطالعه ……………………………………………………………….. .101  
جدول شماره (4-4) : توزیع فراوانی مشخصه های آماری عملکرد تحصیلی دانشجویان بر حسب نمره های پیش آزمون  و پس آزمون گروه های مورد مطالعه  …………………………………………………………………..  102
جدول(4-5) نتایج آزمون لون در کواریانس(نگرش به درس دانشجویان) ………………………………….   103
جدول شماره(4-6) :  نتایج تحلیل مانوای تأثیر متغیرهای مستقل کاربرد چندرسانه ای بر متغیر وابسته نگرش به درس دانشجویان ……………………………………………………………………………………………………………104.
جدول(4-7) میانگین های تعدیل شده متغیر وابسته نگرش به درس دانشجویان در آزمون کواریانس…..104
جدول(4-8) نتایج آزمون لون در کواریانس(انگیزش پیشرفت دانشجویان)……………………………………. 105
جدول شماره(4-9) :  نتایج تحلیل مانوای تأثیر متغیرهای مستقل کاربرد چندرسانه ای بر متغیر وابسته انگیزش پیشرفت دانشجویان  ……………………………………………………………………………………………………………..  106
جدول(4-10) میانگین های تعدیل شده متغیر وابسته  انگیزش پیشرفت دانشجویان در آزمون کواریانس.  106
جدول(4-11) نتایج آزمون لون در کواریانس(عملکرد تحصیلی دانشجویان) …………………………………   107
جدول شماره(4-12) :  نتایج تحلیل مانوای تأثیر متغیرهای مستقل کاربرد چندرسانه ای بر متغیر وابسته عملکرد تحصیلی دانشجویان ……………………………………………………………………………………… ……       108
جدول(4-13) میانگین های تعدیل شده متغیر وابسته  عملکرد تحصیلی دانشجویان در آزمون کواریانس. 108
 
 
 
 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
 
 
 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
 
مقدمه:
 

 

 

آموزش به عنوان یکی از راه­های انتقال مفاهیم، دستاوردهای جدید علوم و نتایج تلاش­های علمی، توانسته گامی والا در راستای یادگیری و ارتقای عملکرد  فراگیران در جامعه­ی علمی داشته باشد. با پیشرفت­هایی که امروزه در روش­های آموزشی به وجود آمده، این روش­ها بسیار به هم نزدیک شده­اند و آنچه در این­باره بیشتر مورد توجه و بحث قرار می­گیرد، نقش رسانه­های آموزشی در پیشرفت سیر آموزش است. با توجه به اینکه اهداف و خط­مش های آموزش به شیوه­­ی چندرسانه­ای توسط بعضی دانشگاه­ها تدوین و ارائه شده است، لذا دستیابی به این اهداف و اندازه­گیری میزان موفقیت این برنامه­های آموزشی بسیار ضروری است (طالب­زاده،1386).

در این راستا، آموزش به شیوه­ی چندرسانه­ای در دهه­­های اخیر پیشرفت فزاینده­ای را در آموزش ایجاد کرده است و باعث شد که امروزه آموزش چندرسانه­ای در جوامع صنعتی با کمک انقلاب الکترونیکی پیشرفت بسیار نماید، همچنین اختراع رایانه و رشد فزاینده ی آن موجب جلب توجه مسؤولان و برنامه ریزان آموزشی گردیده است. در کشورهای غربی آموزش چندرسانه­ای­ گسترش فزاینده­ای یافته و به عنوان یک سبک آموزشی پذیرفته شده است، ضمن اینکه مشکلات زندگی امروزی و فشارهای ناشی از ازیاد جمعیت انسان ها را به سوی این نوع از آموزش ها سوق داده است. از این رو آموزش و یادگیری به شیوه­ی چندرسانه­ای برای بسیاری از دانشگاه­ها به یک موضوع اصلی قابل بحث تبدیل شده است. بنابراین پرداختن به مقوله­ی آموزش چندرسانه­ای به صورت یک ضرورت درآمده و تاخیر در پرداختن به این ضرورت زیان آور خواهد بود بر همین اساس فناوری آموزشی و همراه ساختن آن با آموزش چندرسانه­ای، زمینه­ای را فراهم ساخته که بسیاری از آرمان­های آموزشی اعم از نگرش مثبت یادگیرندگان به درس و رشته ی تحصیلی همچنین یادگیری مستقل، آموزش و یادگیری مشارکتی و ارزیابی و ارائه­ی سریع بازخورد از آموخته­ها، قابل تحقق­تر جلوه می­کند (احمدی، 1382).

” در امر تعلیم و تربیت، آموزشی موثر است که: اولا منجر به یادگیری شود و ثانیا این یادگیری پایدار باشد. تحقق این دو، مستلزم استفاده از حواس پنج گانه فراگیر و بهره گیری از تجارب مستقیم و دست اول می باشد. تجربه نشان داده است حس­های مختلف در یادگیری انسان نقش مساوی و یکسان ندارند. اگر چه در منابع گوناگون، ارقام متفاوتی در این زمینه ذکر شده، اما در تمامی آن­ها، بیشترین سهم به حس بینایی داده شده است” (احدیان، 1382،ص 34). “در آموزش و پرورش بالا بردن کیفیت یادگیری و تدریس همواره از مسائل پراهمیت بوده است.”

“پیدایش فناوری رایانه، بر استقبال از چندرسانه­ای در قالب نرم­افزارهای رایانه­ای تاثیر چشمگیری دارد و به جرات می­توان گفت شیوع استفاده از چندرسانه­ای در فعالیت­های گوناگون به ویژه آموزش، مدیون قابلیت­ها و توانایی برجسته­ی فناوری رایانه است” (رضوی، 1386، ص 276).

از دیرباز، تعلیم و تربیت از موارد مهم و مطلوب جوامع گوناگون به حساب می­آمده و نظام های آموزشی به دنبال یافتن راه­هایی برای بهبود شیوه­های آموزش دروس مختلف بوده­اند. شیوه­های سنتی تدریس هزاران سال به طور تقریبا یکسان به کار رفته­اند، اما در دنیای کنونی رویکردهای جدیدی برای آموزش و یادگیری مورد توجه قرار گرفته­ است. محققان همواره در پی یافتن برای پر کردن خلل­های یادگیری، رفع مشکلات و کمبودهای ناشی از نقص در فرایند تدریس و یادگیری بوده­اند. آن­ها راه­هایی را جست­و­جو می کنند که روش­های تکراری و خسته کننده را به تجربیات یادگیری تعامل و لذت بخش برای دانش­آموزان تغییر دهند. به دلیل نفوذ روزافزون فناوری­های نوین و نیز تفاوت­های اجتماعی و فرهنگی نسل­های جدید، نظام­های آموزشی جهان شاهد تغییرات چشمگیری در خصوص سرفصل­ها و به ویژه روش­های آموزشی بوده­اند. از سوی دیگر، صاحب نظران حوزه­ی علوم تربیتی و روانشناسی آموزشی، نظریه­ها و روش­های جدیدی ارائه داده­اند تا راهگشای چالش­ها و مشکلات آموزشی و تربیتی باشند. از جمله این شیوه­ها به کارگیری فناوری در آموزش است (صالحی زاده و اسدی، 1392).

اهمیت و تاثیر نگرش­ها و باورهای دانش­آموزان را بر کارکرد تحصیلی آنان نمی­توان نادیده گرفت. آموزش فرایندی است که خانواده، دانش­آموز و مراکز آموزشی را به یکدیگر مرتبط می­سازد. لذا یادگیری دانش آموزان به شدت تحت تاثیر شرایط، انگاره ها و نگرش­هایی است که هر یک از این ارکان آموزشی، فراهم می­سازد (به نقل از توفان، 1389).

پدیده­ی انگیزش غالبا به علل رفتار و اینکه چرا انسان در مواقع مختلف دست به رفتارهای متفاوت می­زند، پاسخ می­دهد. برخی نظریه­ها در زمینه­ انگیزش به شرح زیر می­باشد:

– انگیزش در برگیرنده­ی مباحثی است که بیان می­کند منشاء رفتار چیست؟ چگونه ادامه می­یابد، منحرف می­شود، منع می­گردد و چه کنش فاعلی در آن هنگام در موجود زنده روی می­دهد.

– پژوهش­های انگیزشی به بررسی کیفی اثر یادگیری­های گذشته و ادراک فرد همراه با دیگر عواملی که بر رفتار انسان در یک موقعیت خاص، جهت، قوت و ثبات می­بخشد، محدود می­گردد (اتکینسون[1] ، 1975، به نقل از خدیوی و مفاخری، 1390).

پیشرفت تحصیلی نیز، هدف بزرگ هر جوینده­ی علم است و مؤسسات علمی تمام بسترها و امکانات را آماده می­کنند تا با بهره­گیری از نیروی­انسانی، ابزارها، روش­ها و نیز تقویت انگیزش­های فردی، پیشرفت و ارتقای تحصیلی را محقق می­سازد (تقی­زاده، 1387).

بیان مسئله:
یکی از مولفه­های اصلی این تحقیق کاربرد چند­رسانه­ای[2] است. استفاده از چندرسانه­ای­ها در امر تدریس و یادگیری دیر زمانی است که توسط اساتید و معلمان مورد توجه است. استفاده­ی مناسب از چندرسانه­ای­ها و تلفیق آن با رویکرد نوین آموزشی می­تواند بسیاری از تواناییهای یادگیرندگان را پرورش دهند. تجربه­ی کاربرد آموزش­های چندرسانه­ای نشان می­دهد اینگونه آموزش که بیشتر از یک حس­های چند گانه را در یادگیری فراگیران، زمانی که هم می­بینند و هم می­شنوند و هم در یادگیری شرکت فعال دارند به مرز 75 درصد می­رسد که خیلی بیشتر  از میزان یادگیری در شیوه هایی است که تنها یکی از حواس را درگیر می کند.

نگرش از یک سو با آموخته­ها و تجارب پیشین و از سوی دیگر با برداشت­های ذهنی ما در مورد موضوع نگرش مرتبط است و در هر صورت، واکنش مثبت و منفی ما را به اشیا، موقعیت­ها، سازمان­ها، مفاهیم و افراد بر می­انگیزد (کریمی، 1386).

با توجه به بعد عاطفی آموزش و پرورش و ایجاد نگرش مثبت در یادگیرندگان نسبت به فرایند یادگیری از سوی بسیاری از مراکز آموزش دنیا نادیده گرفته شده است. چرا که همواره ایجاد دانش و توانایی در فراگیران هدف بوده است. بدون اینکه توجه شود موقعیت­های یادگیری را نمی­توان مجزا در نظر گرفت و بدون شک می­توان اذعان داشت نگرش و علاقه­ی فراگیران نسبت به محیط یادگیری، موضوع آموزش، معلم و به طور کلی هر آنچه به فرایند یادگیری مربوط می شود و به طور مستقیم بر عملکرد یادگیرندگان تاثیر می­گذارد.

انگیزش پیشرفت عبارت از میل افراد برای کسب موقعیت در فعالیت­هایی است که موفقیت در آن به سعی و کوشش فردی از او بر می­گردد. افراد دارای انگیزش سطح بالا برای حل مشکلات بسیار کوشا هستند و اگر در حل مشکلی شکست بخورند، از آن دست نمی­کشند و به کوشش خود ادامه می­دهند (سیف، 1387).

مسئله­ی موفقیت یا عدم موفقیت در امر تحصیل از مهم­ترین دغدغه­های هر نظام آموزشی است. موفقیت و پیشرفت تحصیلی در هر جامعه نشان دهنده­ی موفقیت نظام آموزشی در زمینه­ هدف­یابی و توجه به رفع نیازهای فردی است. بنابراین نظام آموزشی را زمانی می­توان کارآمد و موفق دانست که پیشرفت تحصیلی دانشجویان آن در دوره های مختلف دارای بیشترین و بالاترین رقم باشد. از جمله مهم­ترین نگرانی­های استادان، مسئولان آموزشی دانشگاه و خانواده­های دانشجویان، پیشرفت تحصیلی و جلوگیری از افت تحصیلی دانشجویان است (تمنایی و همکاران، 1390).

دلایل متناقضی در مورد تاثیر چندرسانه ای­ها بر یادگیری و نگرش به درس در امر آموزش گزارش شده است تحقیقاتی از جمله گیشکی(1388) و باقری (1386) نشان داده­اند زمانی که چندرسانه­ای­ها با رویکرد جدید آموزش و روش­های  فعال تدریس همراه باشد تاثیر چندرسانه­ای­ها بر یادگیری و نگرش بیشتر از زمانی است که آموزش تنها از طریق چندرسانه­ای­ها صورت می­پذیرد. یکی از مولفه­های اصلی این تحقیق چندرسانه­ای است. بنابراین مسئله­ی این پژوهش این است که آیا تاثیر آموزش به شیوه­ی چندرسانه­ای بر انگیزش پیشرفت و نگرش به درس و عملکرد تحصیلی دانشجویان رشته ی زبان انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی شهرستان آبادان  موثر است؟

ضرورت و اهمیت موضوع پژوهش
   به منظور دستیابی به اهداف نظام آموزش و پرورش و با توجه به برنامه­های درسی براساس اصول علمی در مقاطع مختلف تحصیلی و لزوم انجام این برنامه­ریزی­ها بر مبنای اطلاعات جدید، ضرورت اجرای تحقیقات و بررسی­های علمی در زمینه­های مختلف احساس می­شود.

توجه به کاربرد فناوری­های نوین از جمله چندرسانه­ای در فرایند یاددهی- یادگیری از اهمیت بسزایی برخوردار است و امروزه استفاده از فناوری­های چندرسانه­ای در امر تدریس و در کلاس درس دیر زمانی است که توسط معلمان مورد توجه است. تکنولوژی­های چند­رسانه­ای به عنوان ابزارهای هستند که می­توانند بسیاری از تواناییهای یادگیرندگان را پروش دهند و نگرش آن­ها را نسبت به درس و یادگیری تغییر دهند (عسگری، 1388).

استفاده از چندرسانه­ای باعث می­شود متوسط زمان یادگیری به میزان زیادی کاهش یابد و سطح پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان بیش از یک انحراف استاندارد بالاتر یابد. از مزایای چندرسانه­ای­ها، فعال سازی شاگردان در جریان یادگیری است. چندرسانه­ای­ها با استفاده از ابزارهای گوناگون، امکان تعامل دانش آموزان را با یکدیگر، با معلم، جهان دانش و ماده­ی درسی فراهم می­کنند. موک و دیگران (2000)، نشان داده­اند که رایانه فرصت­های مناسبی برای یادگیرندگان فراهم می­آورند و بالا بردن انگیزش یادگیری، آنان را قادر می­سازد تا در موقعیت­های یادگیری چالش آمیز به فعالیت پرداخته و به حل مسائل پیچیده مشغول شوند (رضوی، 1386).

با توجه به مزایای عمومی آموزش چندرسانه­ای و قابلیت­های ویژه آن در آموزش عالی به نظر می­رسد که ادغام آن در برنامه­های جاری آموزشی دانشگاه­ها اجتناب ناپذیر و مفید باشد. با این وجود کاربرد فناوری­های نوین در کلاس درس، شکست این نوآوری را عدم به کارگیری تکنولوژی­های نوین و تطبیق آن با روش­های تدریس در کلاس به وسیله­ی اساتید و معلمان می­دانند (به نقل از کریم نژاد، 1389).

این موضوع که فرد شکست­ها و پیروزی­های خود را به چه عواملی نسبت بدهد و آن­ها را معلول چه عامل یا عواملی بداند، از دو جنبه حائز اهمیت است. اول به عنوان صفتی که نقش یک متغیر مستقل را بازی می­کند و در زمینه­های مختلفی همچون عملکرد تحصیلی و سازگاری اجتماعی موثر می­باشد. دوم به عنوان یک متغیر وابسته که تحت تاثیر علل اجتماعی مختلف از جمله روش­های تربیتی اتخاذ شده در خانواده قرار می­گیرد (کریمی، 1387).

در تحقیقی که بر روی بیش از 2000 معلم و مدیر آمریکا صورت گرفته است، 90 درصد از معلمان اظهار کرده اند که فناوری اطلاعات به آنان کمک کرده است تا خلاق و موثرتر باشند (به نقل از زمانی، 1386). امروزه نوعی از آموزش که با نیازهای افراد و جامعه متناسب و هماهنگ باشد بسیار حائز اهمیت است. لذا باید شرایطی را فراهم نمود که در آن همه­ی فراگیران، به منظور کسب دانش و مهارت­های مورد نیاز خود در جهت رسیدن به آرمان شخصی، تحقق اهداف آموزشی و مشارکت فعال، از خلاقیت ذهنی و تفکر منطقی لازم برخوردار باشند (فاتحی فیروز آبادی و فاضلیان، 1388).

در مجموع چندرسانه­ای ها با درگیر کردن حواس مختلف، به یادگیری عمیق­تر و پایدارتر می­انجامد. برای یادگیرندگان مزیت تمرین و تکرار فراهم می­کنند، مشارکت بین دانش­آموزان را تسهیل می­کنند، در مقابل نیاز یادگیرندگان انعطاف پذیر هستند و همینطور به آن­ها کمک می کنند که بین مفاهیم آموزشی ارتباط برقرار کنند و مهم­ترین مزیت آن نسبت به سایر اشکال آموزش انعطاف­پذیری را در عرصه­ی اطلاعات و دست­یابی سریع به آن و همینطور فراهم کردن بازخورد است (رضوی، 1386).

اهداف تحقیق:
با توجه به عنوان، هدف اصلی تحقیق عبارت است از” بررسی تاثیر آموزش چندرسانه­ای بر نگرش به درس، انگیزش پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانشجویان رشته­ی زبان انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی آبادان در سال تحصیلی 94-1393″

همچنین اهداف جزیی به شرح زیر می باشد:

– بررسی تاثیر آموزش چندرسانه­ای زبان انگلیسی بر نگرش به درس دانشجویان رشته­ی زبان انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی  آبادان.

– بررسی تاثیر آموزش چندرسانه ای زبان انگلیسی بر انگیزش پیشرفت دانشجویان رشته­ی زبان انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی آبادان.

– بررسی تاثیر آموزش چندرسانه­ای زبان انگلیسی بر عملکرد تحصیلی دانشجویان رشته­ی زبان انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی آبادان .

فرضیه­های تحقیق:
با توجه به اهداف کلی و جزئی فرضیه­های تحقیق شامل موارد زیر است:

الف) فرضیه­ی کلی:
– چندرسانه­ای آموزش زبان انگلیسی در درس دستور نگارش2 بر نگرش به درس، انگیزش پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانشجویان رشته ی زبان انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی آبادان تاثیر دارد.

ب) فرضیه­های جزئی:
– چندرسانه ای آموزش زبان انگلیسی در درس دستور نگارش2 بر نگرش به درس دانشجویان تاثیر دارد.

– چندرسانه ای زبان انگلیسی در درس دستور نگارش 2 بر انگیزش پیشرفت دانشجویان تاثیر دارد.

– چندرسانه ای آموزش زبان انگلیسی در درس دستور نگارش2 بر عملکرد تحصیلی دانشجویان تاثیر دارد.

 

تعریف اصطلاحات
تعاریف نظری و عملیاتی اصطلاحات و مفاهیم پژوهش

تعریف چندرسانه ای:
اصطلاح چندرسانه­ای به ارائه­ی مطالب از طریق کلمات و تصاویر اطلاق می­شود. منظور از “کلمه” ارائه­ی مطالب به صورت کلامی است. استفاده از متون گفتاری یا نوشتاری مصداق این شیوه می­باشد. منظور از تصویر ارائه­ی مطالب در قالب تصاویر است. استفاده از تصاویر ثابت همچون نمودار، عکس یا نقشه و استفاده از تصاویر متحرک مانند انیمیشن یا فیلم ویدئویی از شیوه­های ارائه­ی تصویر می­باشد (مایر، ترجمه­ی­ موسوی،1384،ص3).