دانلود متن کامل پایان نامه ارشد

استاد راهنما(استادان راهنما):
دکتر کوروش محمدی
استاد مشاور(استادان مشاور):
دکتر عبدالوهاب سماوی
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده:

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیرآموزش گروهی به شیوه عقلانی هیجانی رفتاری بر کاهش بحران هویت و افزایش شادکامی دانش آموزان نوجوان خوابگاههای شبانه روزی می­باشد.روش پژوهش: به این منظور یک خوابگاه شبانه روزی دخترانه شهرستان مشهد به صورتتصادفی ساده  انتخاب شد. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان نوجواندختر خوابگاهی در شهرستان مشهد  بودند .نمونه شامل40 نفراز دانش آموزان نوجوان بود، که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (20 نفر) و گروه کنترل (20 نفر) گمارش شدند.گروه آزمایش ، درمان عقلانی هیجانی رفتاری را به مدت نه جلسه 90 دقیقه ای دریافت کرد و گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. . ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه شادکامی آکسفورد وهویت شخصی احمدی می باشد. یافته های پژوهش با استفاده از آزمونکواریانس چند متغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و حاکی از آن است که آموزش  گروهی به شیوه عقلانی هیجانی رفتاری به گونه ای معنادار به کاهش  بحران هویت وافزایش شادکامی منجر شده است.

1-1- مقدمه

سلامت نوجوانان پیش شرط سلامت و توسعه آینده بشریت است.هویت1محوریت سلامت نوجوانی و تحت تاثیر مجموعه عواملی است که بر سلامت نیز موثرند.تامین سلامت نوجوان در گرو تشکیل هویت[1]مطلوب است.نوجوانان به منزله آینده و فرداهایی که می توانند روشن یا تیره باشند، همین امروز نیازمند برنامه ریزی هستند. زودرنجی ،افسردگی ،اضطراب و پرخاشگری در بیشتر نوجوانان به چشم می خورد و از آنجائیکه نه خانواده ی خسته و کم حوصله و نه اولیاء مدرسه توجهی به ویژگیها و خواست نوجوانان دارند، آمار جرائم دانش آموزان دبیرستانی بسیار بالا و از بی احترامی به قوانین مدرسه تا جرائم جدی و مهمی چون دزدی و اعتیاد متغیر است(پرویزی،احمدی ونیکبخت نصرآبادی،1384)                                                                                   

هنگامی جامعه سالم و متعادلی خواهیم داشت که افراد بتوانند با برخورداری از سلامت روان در عرصه های اجتماعی به فعالیت بپردازند.انسان در هر نقطه از جهان با کسب آگاهی ها و مهارت های ویژه قادر خواهد بود راه برون رفتنی از تنگناهای فردی و اجتماعی خود را بیابد.از آنجا که هر اجتماعی فرهنگ،قوانین،کاستی ها و اختلالات خاص خود را دارد؛بررسی،شناخت،راه حل ها و درمان های مخصوص به خود را نیز می طلبد.دوره نوجوانی یکی از مهمترین و در عین حال خطرناک ترین مراحل زندگی است، بنابراین به جای ارائه ی اطلاعات خام درباره باید ها و نباید ها و ارزش ها و ضد ارزش ها ، مهارت برخورد با موقعیت های مختلف خصوصا موقعیت های پرخطر را باید به نوجوان آموخت.او باید مجهز به مهارت های کافی نظیر تفکر نقادانه، حل مسئله،تصمیم گیری و یا برخورد قاطعانه با دیگران باشد(غرابی،1387).                                

جامعه و به شكل كلی ،خانه،مدرسه،جمع دوستان هم سن و سال ،رسانه ها ،باشگاه های ورزشی و غیره به شكل خاص فضای در برگیرنده نوجوان را  تشكیل می دهند. می توان گفت كه نحوه اندیشیدن یك نوجوان ،نگرش وی به زندگی ،آمال و آرزوهای وی،ترس ها ،نگرانی ها ،هویت و بسیاری از خصوصیات او متاثر از شرایط پیرامون و مهارت هایی است كه در طی زندگی كسب كرده است.یكی از مهم ترین تكالیف هر نوجوان هویت یابی است.نوجوان با ورود به این دوره بایستی به شناخت یكپارچه و مطمئنی از جهات مختلف در مورد خود دست یابد.تا با اطمینان هر چه بیشتر به خود و امیدبه آینده ای روشن پا به دوران بزرگسالی گذاشته و سلامت روان او تامین شود(صداقتیان،1389).  

 شادکامی به چگونگی ارزیابی مردم از زندگی خود اشاره دارد و متغیر هایی چون رضایت از زندگی، رضایت از وضع زناشویی، رضایت از کار، نبود افسرد گی و اضطراب و وجود عواطف و خلق مثبت را شامل می شود. ارزیابی شخص از خود ممکن به شکل شناختی باشد، مثلا هنگامی که شخص بطور کلی در مورد رضایت از زندگی خود یا جنبه هایی از زندگی مانند تفریحات به قضاوت آگاهانه می نشیند. ارزیابی شخص ممکن است عاطفی نیز باشد(تجربه ی هیجانات و خلقیات ناخوشایند وخوشایند مردم در رویارویی با زندگی خود). بنابراین، گفته می شود که اگر شخص رضایت از زندگی و اغلب خوشی را تجربه کند و فقط گاه گاهی که به هیجاناتی مثل غمگینی و خشم دچار شود، دارای شادکامی بالا خواهد بود برعکس اگر از زندگی خود ناراضی باشد و خوشی و علاقه اندکی را تجربه کند و به هیجانات پیوسته منفی مثل خشم و اضطراب دچار باشد، دارای شادکامی پایینی است(دنیر و بیسواس1 2000 به نقل از مظفری و هادیانفر1383 )

نوجوانان خوابگاهی دختردر طول دوران تحصیل و در محیط های خوابگاهی به دلیل دور بودن از خــانواده، داشتن احساس دلتنگی و كسالت ، عقاید و باورهای ناکارامد وجود انواع تنش ها و عدموجود امكانات تفریحی و برنامه های متنوع پرورشی ، می توانند مسائل و مشکلات روحی و روانی بسیاری، مخصوصا بحران هویت و شادکامی پایین را تجربه نمایندمداخلات روانی که می توان هم درافزایش شادکامی هم در بهبود مولفه های بحران هویت2[2]از آنها استفاده کرد عبارتند از:درمانهای رفتاری ،شناختی،روانکاوی،وجودی، گشتالتی و…آموزش گروهی به شیوه عقلانی هیجانی رفتاری نوع آموزش بکار برده شده در تحقیق حاضر می باشد که در این روش ،با شناسایی افکار غلط،غیر منطقی و منفی که سبب هیجان ها ورفتارهای منفی هستند، و همچنین بوسیله تغییر دادن آنها ، می توان مشکلات  افراد گروه را کاهش داد.

2-1- بیان مسئله

در چند دهه اخیر، پیشگیری از اختلال های روانی كودكان و نوجوانان در شمار اولویت های اغلب كشورها قرار گرفته است. چنین توجهی نشان می دهد كه ناتوانی كودكان و نوجوانان در مواجهه با چالش های تحولی روبه افزایش است، افزایشی كه نه تنها رنج و درد در كودكان، نوجوانان و خانواده های آنها را در پی دارد، بلكه بار سنگینی را بر جوامع تحمیل می كند( دادستان، 1388).

انتقال از نوجوانی به جوانی، یعنی زمانی كه شخص به یك فرد مستقل تبدیل می گردد، با تشكیل هویت همراه است و مهمترین موضوع مرحله آخر نوجوانی رسیدن به هویت شخصی می باشد. برای بیشتر نوجوانان تشكیل هویت احتمالاً به معنای رویارویی با یك سری كوشش ها و تكاپوهای نسبتاً كوچك است. (پوردهقان، 1383).

مطالعاتی در زمینه رشد هویت وجود دارد كه تفاوت های فردی مهمی را در رفتار و ویژگیهای فردیتی بین دانش آموزان  دبیرستانی آشكار ساخته است. این یافته ها نشان می دهند كه دانش آموزانی كه در اندازه گیری هویت نمره بالای میانگین می آورند موفق تر، قابل اعتمادتر، سازگارتر، خودكارآمدتر و از لحاظ فردیتی منسجم تر (بهداشت روانی بالاتر) از دانش آموزانی هستند كه نمره هویت آنها پایین تر از حد متوسط است(عبدی زرین،ادیب راد ویونسی، 1389)

نوجوانانی كه ارزش های پذیرفته شده توسط خود را كه مبنای رشد هویت مثبت برای آنها بوده درونی كرده اند از افرادی كه واجد هویت منفی هستند یا هنوز اتخاذ نكرده اند، از سلامت روانی بیشتری برخورد دارند. (كشاوزی ارشدی، 1388).به عقیده اریکسون1، نوجوانان در جوامع پیچیده دچار بحران هویت می‌شوند یعنی یک دوره موقتی سر در گمی و پریشانی که قبل از به توافق رسیدن در مورد ارزشها و اهداف، آن را تجربه می‌کنند.(لورا ای برک2،2001، ترجمه سید محمدی ،1384).تشکیل هویت شخص ممکن است فرایند مستمری باشد که در تمام عمر صورت ‌گیرد(مک آدامز32001،ترجمهسید محمدی،1386).

چند پژوهش روی زمان بحران هویت تمرکز کرده‌اند. اریکسون معتقد بود که بحران هویت در حدود 12 سالگی آغاز می‌شود و تقریبا در 18 سالگی به طریقی حل می‌شود. با این حال، بحران هویت در برخی افراد ممکن است تا مدتها بعد روی ندهد. در یک تحقیق، بیش از 30 درصد آزمودنی‌ها تا 24 سالگی هنوز در جستجوی هویت بودند.(آرچر1، 1982، ترجمهسید محمدی،1386)

دخترها در زمینه هویت مرتبط با صمیمیت، مانند مسائل جنسی و اولویتهای خانواده در برابر شغل، تعقل پیشرفته‌تری از پسرها نشان می‌دهند. غیر از این مورد فرایند و زمان‌بندی شکل‌گیری هویت در هر دو جنس یکسان است.(آرچر1 و واترمن2، 1994 ترجمه سید محمدی ،1384)

کاهش و یا حذف بحران هویت به تنهایی نمی تواند موجب کاهش مشکلات روحی روانی ای که نوجوانان خوابگاهی تجربه می کنند، گردد.اگر بتوان در کنار کاهش یا حذف بحران هویت میزان شادکامی آنان را نیز افزایش دهیم، امید بیشتری  خواهیم داشت که از مسائل و مشکلات روحی، روانی و تحصیلی نوجوانان خوابگاهی کاسته و بر انگیزه پیشرفت، رضایت از زندگی و عواطف مثبت آنان افزوده گردد. شادکامی بر نگرش و ادرکات شخصی مبتنی است و بر حالتی دلالت می کند که مطبوع و دلپذیر است واز تجربه ی هیجانهای مثبت و خشنودی از زندگی نشئت می گیرد(آرگایل3 به نقل از نصوحی 1383 ).

شادکامی به چگونگی ارزیابی مردم از زندگی خود اشاره دارد و متغیر هایی چون رضایت از زندگی، رضایت از وضع زناشویی، رضایت از کار، نبود افسرد گی و اضطراب و وجود عواطف و خلق مثبت را شامل می شود. ارزیابی شخص از خود ممکن به شکل شناختی باشد، مثلا هنگامی که شخص بطور کلی در مورد رضایت از زندگی خود یا جنبه هایی از زندگی مانند تفریحات به قضاوت آگاهانه می نشیند. ارزیابی شخص ممکن است عاطفی نیز باشد(تجربه ی هیجانات و خلقیات ناخوشایند وخوشایند مردم در رویارویی با زندگی خود). بنابراین، گفته می شود که اگر شخص رضایت از زندگی و اغلب خوشی را تجربه کند و فقط گاه گاهی که به هیجاناتی مثل غمگینی و خشم دچار شود، دارای شادکامی بالا خواهد بود برعکس اگر از زندگی خود ناراضی باشد و خوشی و علاقه اندکی را تجربه کند و به هیجانات پیوسته منفی مثل خشم و اضطراب دچار باشد، دارای شادکامی پایینی است(دنیر و بیسواس 2000 به نقل از مظفری و هادیانفر 1383 ).

به نظر می رسد نوجوانان خوابگاهی ای که از بحران هویت و شادکامی پایین رنج می برند، باور ها و عقاید ناکارآمدی را در فکر خود پرورش داده اند. بنابراین می توان با قرار دادن آنها در فرایند آموزش گروهی به شیوه هایی که به بازسازی شناختی شان کمک می کند به درمان این مسائل پرداخت.یکی از قدیمی ترین درمان های شناختی که گرایش رفتاری دارد، درمان عقلانی، هیجانی آلبرت الیس است که اکنون رفتار در( عقلانی – هیجانی) REBT)1 نامیده می شود.

 رفتار درمانی عقلانی – هیجانی سعی دارد فرایند های(فکر ناسازگارانه ی درمانجو را تغییر دهد که پاسخ های هیجانی ناسازگارانه و بنابراین رفتار به آنها وابسته هستند. تکلیف رفتار درمانی عقلانی – هیجانی این است که نظام عقیدتی و خود سنجی های فرد را بازسازی کند، مخصوصا با توجه به (باید ها) و (حتماها)ییکه اجازه نمی دهند فرد احساس ارزشمندی مثبت و زندگی رضایت بخش و خشنود کننده ای داشته باشد.( باچر2، مینکا3، هولی4، 2007 ،ترجمه سیدمحمدی،1388).

  آموزش گروهی به شیوه عقلانی – هیجانی – رفتاری می خواهد که اعضای گروه را به ابزاری مجهز کند که احساسات ناسالم را کاهش داده یا محدود کند بطوری که بتوانند زندگی رضایت بخش تری داشته باشند. برای دستیابی به این اهداف، به مراجعان راههای عملی برای شناسایی افکار و باور های درست را نشان می دهند تا بصورت نقادانه این باور ها را ارزیابی کنند و یا به باور های سازنده آنها را تغییر دهند .

آموزش گروهی به شیوه عقلانی – هیجانی – رفتاری می خواهد که اعضای گروه را به ابزاری مجهز کند که احساسات ناسالم را کاهش داده یا محدود کند بطوری که بتوانند زندگی رضایت بخش تری داشته باشند. برای دستیابی به این اهداف، به مراجعان راههای عملی برای شناسایی افکار و باور های درست را نشان می دهند تا بصورت نقادانه این باور ها را ارزیابی کنند و یا به باور های سازنده آنها را تغییر دهند.

حال با توجه به اینکه نوجوانان خوابگاهی دختر در طول دوران تحصیل و در محیط های خوابگاهی می توانند مسائل و مشکلات روحی و روانی بسیاری، مخصوصا بحران هویت و شادکامی پایین را تجربه نمایند و آموزش گروهی به شیوه عقلانی، هیجانی، رفتاری می تواند موجب تغییر باورهای ناکارآمد، پاسخهای هیجانی ناسازگارانه و رفتارهای وابسته به آن گردد، پژوهش حاضر به منظور کاهش بحران هویت و افزایش شادکامی آنان انجام خواهد گرفت. در این راستا پرسش اصلی پژوهش حاضر به این شرح است:

 

 

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب:

مقدمه……………………………….. 1

بخش اول: كلیات………………………………. 4

فصل اول: طرح تحقیق……………………………….. 4

1-1-1-بیان مسئله………………………………. 5

1-1-2- پیشینه تحقیق……………………………….. 6

1-1-3- ضرورت تحقیق……………………………… 7

1-1-4-اهداف و کاربردهای تحقیق……………………………….. 8

1-1-5-سؤال های تحقیق……………………………….. 8

1-1-6- فرضیه های تحقیق……………………………….. 8

1-1-7- روش تحقیق……………………………….. 9

1-1-8- ساختار تحقیق……………………………….. 9

فصل دوم: موضوع شناسی……………………………….. 10

1-2-1-هوش در لغت……………………………….. 11

1-2-2-هوش در اصطلاح………………………………. 11

1-2-3- هوش هیجانی در اصطلاح………………………………. 11

1-2-4- تقسیمات هوش………………………………… 12

1-2-5- جایگاه هوش هیجانی……………………………….. 14

1-2-6- رابطه بحث مهارت های زندگی و هوش هیجانی…………………. 15

1-2-7- هوش هیجانی و اهمیت آن در زندگی بهتر…………………… 17

1-2-8-نگاهی تاریخی به کاربرد واژه هوش هیجانی…………………….. 22

فصل سوم:هوش هیجانی از نگاه اندیشمندان…………………………. 25

1-3-1-هوش هیجانی از نگاه اندیشمندان………………………………. 26

1-3-2-1-دانیل گلمن……………………………….. 26

1-3-2-2-برادبری و گریوز………………………………. 26

1-3-2-3- سید محسن فاطمی……………………………….. 27

1-3-2-4- روون بارون………………………………. 27

1-3-2-5- مایر و سالوی……………………………….. 28

بخش دوم: مؤلفه های هوش هیجانی از نگاه قرآن و حدیث و راه های افزایش آن…… 29

2-1-فصل اول: مؤلفه های هوش هیجانی از نگاه قرآن و روایات……………. 30

2-1-1- مؤلفه های درونی……………………………….. 30

2-1-1-1- خودآگاهی……………………………….. 30

2-1-1-1-1- تعریف خودآگاهی……………………………….. 30

2-1-1-1-2- خودآگاهی در قرآن و روایات………………… 31

2-1-1-1-3- محورهای خودآگاهی…………………………… 33

2-1-1-1-3-1- حقوق شناسی……………………………….. 33

2-1-1-1-3-2- ظرفیت شناسی……………………………….. 33

2-1-1-1-3-3- کاستی شناسی……………………………….. 34

2-1-1-1-3-4- رغبت شناسی……………………………….. 34

2-1-1-1-3-5- زیبایی شناسی……………………………….. 34

2-1-1-1-3-6- آرمان شناسی……………………………….. 35

2-1-1-2- قاطعیت«ابراز وجود»………………………………. 35

2-1-1-2-1- تعریف قاطعیت……………………………….. 35

2-1-1-2-2-  قاطعیت در قرآن و روایات……………………………… 36

2-1-1-2-3- اهمیت مهارت ابراز وجود………………………………. 37

2-1-1-2-4- محدوده شدت عمل و قاطعیت……………………….. 38

2-1-1-2-4-1- حفظ اصول و ارزش ها ………………………………38

2-1-1-2-4-2- مقابله با دشمنان………………………………. 39

2-1-1-2-4-3- برخورد با توطئه گران منافق……………………. 39

2-1-1-2-4-4- اجرای حدود الهی……………………………….. 39

2-1-1-2-4-5- در برابر ستم………………………………. 40

2-1-1-3- اعتماد به نفس………………………………… 41

2-1-1-3-1- تعریف اعتماد به نفس………………………………… 41

2-1-1-3-2- اعتماد به نفس در قرآن و روایات………………………. 41

-3-3-1-1-2مولفه های اعتماد به نفس……………………………….. 44

-1-3-3-1-1-2اطاعت و بندگی خدا ………………………………44

2-3-3-1-1-2-کرامت انسانی واحساس ارزشمندی……………………. 44

-3-3-3-1-1-2بی نیازی از دیگران………………………………. 45

-4-3-3-1-1-2تغافل و چشم پوشی……………………………….. 45

1-1-2-3-3-5-توکل به خدا……………………………… 45

-6-3-3-1-1-2مثبت اندیشی……………………………….. 45

-7-3-3-1-1-2مسئولیت پذیری……………………………….. 46

-8-3-3-1-1-2روحیه ی مقاومت و شکست ناپذیری……………… 46

-4-1-1-2خودشکوفایی……………………………….. 46

-1-4-1-1-2تعریف خود شکوفایی………………………………. 46

-2-4-1-1-2خودشکوفایی در قرآن و روایات……………………………….. 47

-1-5-1-1-2تعریف استقلال………………………………. 49

2-5-1-1-2-استقلال در قرآن و روایات……………………………….. 50

3-5-1-1-2-راهکارهای به دست آوردن استقلال شخصیتی…………….. 51

3-5-1-1-2-حفظ آرامش و درونی کردن آن………………………………. 51

4-3-5-1-1-2-بینش صحیح به دنیا……………………………… 51

5-3-5-1-1-2-توجه به آرامش های موقتی……………………………….. 51

2-1-2-مؤلفه های بین فردی……………………………… 52

1-2-1-2-همدلی……………………………….. 52

1-1-2-1-2-تعریف همدلی……………………………….. 52

2-1-2-1-2-همدلی در قرآن و روایات……………………………….. 54

3-1-2-1-2-آثار همدلی……………………………….. 55

-1-3-1-2-1-2پیوند دهنده مردم………………………………. 55

2-3-1-2-1-2- التیام بخش………………………………… 55

-1-22-1-3-3- اعتماد آفرین……………………………… 55

4-3-3-1-2-1-2-پایان دادن به مشکلات زندگی…………………………… 55

4-1-2-1-2-مهارت های همدلی در سیره ی رضوی……………………………….. 55

2-2-1-2 -مسئولیت پذیری اجتماعی……………………………….. 56

1-2-2-1-2-تعریف مسئولیت پذیری اجتماعی……………………………….. 56

2-2-2-1-2- مسئولیت پذیری اجتماعی در قرآن و روایات…………………. 56

3-2-2-1-2-مؤلفه های مسئولیت پذیری……………………………….. 57

1-3-2-2-1-2-توجه به اصلاح رفتار……………………………… 57

2-3-2-2-1-2-کنترل خشم………………………………. 57

3-3-2-2-1-2-خاموشی آتش دشمنی و کینه………………………………. 57

4-3-2-2-1-2-حسن معاشرت و ارتباط موثر با مردم………………………. 58

4-2-2-1-2-روش شناسی واکنش در برابر افراد مسئولیت گریز……………. 58

3-1-2-سازگاری……………………………….. 60

1-3-1-2-حل مسئله………………………………. 62

2-1-3-1-2-تعریف حل مسئله………………………………. 62

3-1-3-1-2-حل مسأله در قرآن و روایات………………… 63

2-1-3-1-4-سه نکته مهم در مورد فرایند مسئله گشایی………………….. 64

2-1-3-1-5-مراحل رسیدن به حل مسئله………………………………. 66

2-1-3-2-انعطاف پذیری……………………………….. 67

2-1-3-2-1-تعریف انعطاف پذیری……………………………….. 67

2-1-3-2-2-انعطاف پذیری در قرآن و روایات………………………….. 69

2-1-4-مدیریت استرس………………………………… 670

2-1-4-1-تعریف مدیریت استرس………………………………… 70

2-1-4-1-1-مدیریت استرس در قرآن و روایات……………………………….. 71

2-1-4-1-2-انواع محرک های تنش زا ………………………………72

2-1-4-1-2-1-عوامل طبیعی ومافوق قدرت بشری……………………….. 72

2-1-4-1-2-2-عوامل اجتماعی……………………………….. 73

2-1-4-1-2-3-عوامل فردی یا درونی……………………………….. 73

2-1-4-1-3-شخصیت های مستعد استرس………………………………… 74

2-1-4-1-4-شخصیت های مقاوم در برابر استرس………………………… 74

2-1-4-1-5-مهم ترین عوامل ایجاد کننده استرس………………………… 75

2-1-4-1-5-1-عدم ارتباط با خدا………………………………………… 75

-1-4-1-5-2 -خودبینی و ظلم به خویشتن……………………………….. 75

2-1-4-1-5-3-ترس و اضطراب……………………………….. 75

2-1-4-1-6-راهکارها……………………………… 76

2-1-4-1-6-1- روش های شناختی……………………………….. 77

2-1-4-1-6-2- روش های عاطفی – معنوی……………………………….. 77

2-1-4-1-6-3- روش های رفتاری……………………………….. 77

2-1-5- خلق عمومی……………………………….. 77

2-1-5-1-شادکامی……………………………….. 77

2-1-5-1-1- تعریف شادکامی……………………………….. 77

2-1-5-1-2- شادکامی در قرآن و روایات……………………………… 78

2-1-5-1-3-عوامل شادی و نشاط در زندگی……………………………….. 81

2-1-5-1-3-1-داشتن جهان بینی صحیح……………………………….81

2-1-5-1-3-2-استفاده از امور شادی آفرین……………………………….. 81

2-1-5-1-3-3-خوش بینی……………………………….. 81

2-1-5-1-3-4-سلامت و لذت……………………………….. 82

2-1-5-1-3-5-شوخ طبعی……………………………….. 82

2-1-5-1-4-رابطه هوش هیجانی با شادکامی……………………………….. 82

2-1-5-2- خوش بینی……………………………….. 83

2-1-5-2-1- تعریف خوش بینی……………………………….. 83

2-1-5-2-2-خوش بینی در قرآن و روایات……………………………….. 84

2-1-5-2-3-آثار خوش بینى به دیگران………………………………. 85

2-1-5-2-4-اهمیت مثبت اندیشی……………………………….. 85

2-1-5-2-5-تقسیم بندی خوش بینی……………………………….. 86

2-1-5-2-5-1-خوش بینی به خدا……………………………… 86

2-1-5-2-5-2- خوش بینی به خود………………………………. 86

2-1-5-2-5-3- خوش بینی به دیگران………………………………. 86

2-1-5-2-6-مؤلفه های خوش بینی در منابع اسلامی……………….. 87

2-1-5-2-6-1-توجه به جنبه های مثبت زندگی……………………….. 87

2-1-5-2-6-2-تفسیر مثبت رویدادها و مؤلفه………………………. 87

2-1-5-2-6-3-انتظار مثبت نسبت به آینده………………………………. 87

فصل دوم:راه های افزایش هوش هیجانی…………………………… 89

2-2-راه های افزایش هوش هیجانی……………………………….. 90

2-2-1-تعامل والدین با کودک……………………………….. 90

2-2-2-آگاهی از هیجان ها ………………………………91

2-2-3-نحوه ی رفتار والدین با فرزندان………………………………. 91

2-2-4-ایجاد محیط امن عاطفی……………………………92

2-2-5-آموزش مهارت های اجتماعی……………………………….. 92

2-2-6-تقویت ایمان………………………………. 93

نتیجه گیری……………………………….. 94

فهرست منابع و مأخذ…………………………………….95

چکیده:

ابزار عقل برای اندیشیدن به شیوه منطقی و هوش برای اندیشیدن به شکل انتزاعی ،از مواهب خدادای است . مکاتب مختلف بشری از شناخت و تبیین همه جانبه در مورد انسان ناتوان بوده اند . اما دین اسلام به انسان به عنوان موجودی چند بعدی و دارای کارکردهای اخلاقی، توجه ویژه ای دارد. اسلام برای مدیریت رفتار انسانی، مومنان را به خودآگاهی، خودسازی و تهذیب و شناخت فضیلت ها و زیبایی ها ی اخلاقی تشویق می کند که مقدمه ای برای خداشناسی است. این کنترل رفتارهای درونی و بیرونی ،همان مدیریت هوش هیجانی است. هوش هیجانی یکی از مسائلی است که مدتی است بشر امروزی به آن توجه کرده ،ولی اسلام از قرن ها پیش به زندگی بشر در ابعاد مختلف نگریسته است . قرآن کریم، نهج البلاغه ،احادیث و روایات به عنوان مهم ترین منابع علمی –اخلاقی و تربیتی اسلام، در کنار دیگر امور زندگی، قابلیت ها و کارکرد هوش هیجانی را برای انسان ها به ویژه مؤمنان یادآور شده اند تا از طریق مدیریت عواطف و هیجانات در فعالیت های روزمره و رفتارهای انسانی –به خصوص در تعامل با انسان ها – به هدف غایی خلقت خود نزدیک شوند .

در دنیای کنونی که تکنولوژی به سرعت در حال پیشرفت است و هر لحظه بر اطلاعات انسان ها افزوده می شود، این دانش افزایی در پاره ای از موارد باعث تنیدگی هایی در زندگی بشر می گردد. نمی توان به طور کلی از این تنیدگی ها دور شد و باید راه های مقابله با آن ها را آموخت. باید کودکان را در برابر مشکلات و مسایل روانی واکسینه نماییم. در نتیجه آن ها می آموزند که در دنیای پیشرفته کنونی، چگونه زندگی نمایند تا از آسیب کمتری برخوردار باشند.

مقدمه:

ساختار مغز انسان با وجود رشد سرسام آوری که در علوم ریاضیات و منطق داشته است، از نظر عواطف با انسان های اولیه تفاوت چندانی نکرده است. هنوز واکنش انسان در هنگام خشم، جریان یافتن خون به دست ها و افزایش ضربان قلب را در پی دارد. در واقع با وجود رشد بسیار بالای خردورزی انسان که فاصله ی زیادی با اجدادش پیدا کرده است، عواطف و احساسات او تغییر زیادی نکرده و انسان در این زمینه رشد چشمگیری نداشته است. با وجود این خیلی پیش از آن که مغز متفکر و منطقی پدید آید، مغز هیجانی وجود داشته است. در واقع بادامه ی مغز که در مسایل هیجانی تخصص دارد و مخزن خاطرات هیجانی است، در جریان تکامل نوع بشر، موجب پیدایش قشر مخ شده است. مغز انسان در قرن 21 زندگی می کند در صورتی که قلب او در درون پارینه سنگی است .

ویژگی های زندگی اجتماعی و لزوم تعامل با دیگران، کاربرد بسیاری از هیجان ها را که روزگاری از بهترین و در دسترس ترین ابزارهای بشری بودند، تحت الشعاع خود قرار داده است. در جامعه ی متمدن امروزی ماهیت مشکلاتی که برای بشر به وجود می آید، متفاوت از نوع مشکلاتی است که انسان های اولیه با آن ها رو به رو بوده اند. مشکلات امروزی ما بیشتر در قالب ارتباط های انسانی رخ می نماید که استفاده از راهکار جنگ و گریز، یعنی برخوردهای هیجانی و انفعالی شدید، در مقابله با آن ها نا کارآمد است .

سؤال این است پس باید چه کرد؟ این گونه استدلال می کند که در حال حاضر حفظ انسجام گروهی انسان ها، مقابله کارآمد با مسایل و مشکلات و در نهایت بقای آن ها، مستلزم تحولی بر مبنای هوش اجتماعی در راستای تمایز و تعدیل هیجان ها است .

واژه هوش هیجانی نخستین بار درسال 1990توسط دکتر پیتر سالودی از دانشگاه یل ودکتر جان مایر از دانشگاه نیو همیشایر مطرح شده است.

هوش هیجانی به عنوان یک مفهوم جدید در روان شناسی حاصل در هم تنیدگی دو ذهن هیجانی وعقلانی است. هوش هیجانی رابطه متقابل عقل و احساس است واز آنجا که انسان ها به طور غالب نه به طور عقلانی هستند و نه احساسی از قابلیت فرد برای انطباق با محیط اطراف وکنار آمدن با مشکلات زندگی به کارکرد ترکیبی قابلیت های عاطفی وعقلانی بستگی دارد. .

امروزه هوش هیجانی موضوع مورد بحث بسیاری از تحقیقات وپژوهش های مربوط به بررسی تفاوت های فردی شده است. توانایی پیش بینی موفقیت های زندگی ونیز نقش اساسی این سازه در اغلب اختلالات روانی می تواند از دلایل علاقه به مطالعه هوش هیجانی باشد. ماهیت آموزش پذیری، قابلیت یادگیری و قابلیت ارتقا و شکوفایی هوش هیجانی موجب گردیده تا به این پدیده بیش از پیش توجه شود لذا در این تحقیق برانیم که میزان تاثیر آن را بر پیشرفت تحصیلی و بهداشت روان مورد بررسی قرار دهیم واینکه چگونه از این پدیده می توانیم برای ارتقای سطح و کیفیت تحصیل و بهبود بهداشت روان جامعه کمال استفاده را بکنیم .

در حقیقت، این هوش مشتمل بر شناخت احساسات خویش و دیگران و استفاده از آن برای اتخاذ تصمیم‏های مناسب در زندگی است؛عاملی است كه هنگام شكست، در شخص ایجاد انگیزه می‏كند و به واسطه داشتن مهارت‏های اجتماعی بالا، منجر به برقراری رابطه خوب با مردم می‏شود. نظریه «هوش هیجانی» دیدگاه جدیدی درباره پیش‏بینی عوامل مؤثر برموفقیت و همچنین پیش‏گیری اولیه از اختلالات روانی فراهم می‏كند كه تكمیل‏كننده علوم شناختی، علوم اعصاب و رشد كودك است.

هوش هیجانی بهترین پیش‏بینی‏كننده موفقیت افراد در زندگی و نحوه برخورد مناسب با استرس‏هاست.  این نوع هوش  با توانایی درك خود و دیگران (خودشناسی و دیگرشناسی)، ارتباط با مردم و سازگاری فرد با محیط پیرامون خویش، پیوند دارد. با وجود شهرت سریع این مفهوم، تحقیقات تجربی در این زمینه، تازه در آغاز راه خود است.

هوش هیجانی از پنج مولفه درون فردی، بین فردی، انطباق پذیری، مدیریت استرس و خلق کلی تشکیل شده است. سطح پایین هوش هیجانی را می توان از طریق آموزش افزایش داد افرادی که از هوش هیجانی پایینی برخوردارند قادر نیستند از سازوکارهای منسجم و منظم استفاده کنند بنابراین مستعد ابتلاء به اختلالات اضطرابی می باشند.

برای روشن شدن این مفهوم و جایگاه آن، ابتدا دو مفهوم «هوش» و «هیجان» ذكر می‏شوند. پس از بیان تاریخچه هوش غیرشناختی، تعاریف و الگوهای هوش هیجانی تبیین و سپس به كاربردهای آن اشاره می‏شود. توجه به هیجان ها و کاربرد مناسب آن ها در روابط انسانی، درک احوالات خود و دیگران، خویشتنداری و تسلط بر خواسته های آنی، همدلی با دیگران و استفاده ی مثبت از هیجان ها در تفکر و شناخت موضوع « هوش هیجانی » می باشد را مورد بررسی قرار می دهیم.در پایان،راه های افزایش هوش هیجان بیان می شود.

بخش اول: کلیات

فصل اول: طرح تحقیق

1-1-1- بیان مسئله

یکی از سؤالات مهم که بشر باآن مواجه است این است که چرا بعضی از افراد از هوش کافی برخوردارند و در زمینه تحصیلی موفق هستند و رتبه های بالایی دارند اما در زندگی اجتماعی و شغلی و روابط اجتماعی موفقیتی ندارند. دانشمندان با مطالعاتی که انجام دادند به این نتیجه رسیدند که انسان دارای دو نوع هوش می باشد یکی هوش شناختی–دیگری هوش هیجانی،دو هوش هیجانی و شناختی نیروهای نسبتا مستقل از هم هستند و عملکرد هوش هیجانی سریع ترازهوش خرد گراست.شواهد بسیاری ثابت می‌كنند افرادی كه مهارت هیجانی دارند در هر حیطه‌ای از زندگی ممتازند؛ خواه در روابط عاطفی و صمیمانه، خواه در فهم قواعد ناگفته‌ای كه در خط مشی سازمانی به پیشرفت می‌انجامد، و چه در آموزش، تربیت فرزند و مسائل خانواده و چه در بخش سلامت روان و شخصیت. هوش هیجانی به عنوان یك پدیده مورد توجه، نه تنها جنبه تئوریك روان‌شناختی دارد، بلكه با ارتقای آن در میدان عمل می‌توان پاسخ‌های مناسبی برای بسیاری از مشكلات نهفته زندگی یافت. اگر انسان از هوش هیجانی بالایی بهره‌مند باشد، می‌تواند با چالش‌های زندگی فردی و اجتماعی خود، بهتر سازگار شود و هیجان‌های خود را به گونه‌ای مؤثر مدیریت كند.

 

 

یکی از اصول مهم حقوق بین الملل نیز که شکل قاعده آمره پیدا کرده است ، قاعده ممنوعیت توسل به زور می باشد . بر اساس این قاعده کشور ها از توسط به  زور در روابط خودشان ممنوع هستند یکی از خواستگاه های تجلی روابط میان کشور ها می تواند قلمرو فضا و فضای ماورای جو باشد . در نتیجه این مسئله مطرح می شود که آیا این قاعده در قلمرو فضا نیز حاکم است یا خیر و در صورت قابلیت اجرایی آیا با استثنائاتی همانند عرصه زمین روبرو می باشد ؟ که باید گفت با بررسی نظام حقوقی حاکم  بر قلمرو فضا همانند عرصه زمین این قاعده آمره ، قابلیت اجرایی دارد و همچنین با استثنائاتی همچون دفاع مشروع و اقدامات دسته جمعی توسط شورای امنیت در چهارچوب نظام حقوقی حاکم بر این عرصه مواجه می باشد.

 

کلید واژگان :  قلمرو فضا ، فضای ماورای جو ، رژیم حقوقی فضا ، عدم توسل به زور ، قاعده آمره

 

فهرست مطالب

مقدمه. 1

1- بیانمسئله. 1

2- اهمیتوضرورتانجامپژوهش…. 2

3- اهدافاساسیازانجامپژوهش: 3

4- اهداففرعیازانجامپژوهش: 3

5- سابقهپژوهشهاومطالعاتانجامگرفته: 3

6- سوالاتتحقیق:‌ 3

7- فرضیاتتحقیق: 4

8- متغیرهایپژوهش : 4

9- نوآوریپژوهش: 4

10- روشانجامپژوهش : 4

9- قلمروپژوهش (زمان،مکان،موضوع): 5

10- ابزارگردآوریاطلاعات: 5

11- روشهایتجزیهوتحلیلدادهها: 5

12- دستاوردهایپژوهش: 5

فصل اول: کلیات ؛ تاریخچه ، مفاهیم و مبانی قلمرو فضا 6

بخشاول: کلیاتقلمروفضا 7

مبحثاول :  تعریففضایماورایجوونظامیکردنوتوسعهرژیمحقوقی.. 8

گفتاراول :  مفهومفضایماورایجو. 9

گفتاردوم : نظامیکردنفضایماورایجو،منابعوتکاملتدریجی.. 12

گفتارسوم:  توسعهرژیمحقوقیحاکمبراستفادهنظامیازفضایماورایجوّ. 16

مبحثدوم :حقوقبینالمللقابلاعمالبرفعالیتهاینظامیدرفضا 24

گفتاراول : برنامههایرایجنظامیدرفضا 27

گفتاردوم: مذاکراتمربوطبهجلوگیریازمسابقهتسلیحاتیدرفضا 32

گفتارسوم :جایگاه،مفهومودامنهروبهبالایحاکمیتحاکمیت… 46

بخشدوم: نظامحقوقیبینالمللیحاکمبرفضایماورایجو. 52

مبحثاول: حقوقحاکمهدرفضاوممنوعیتآنواستقرارآندرفضا 53

گفتاراول: ممنوعیتاختصاصملی ( ممنوعیتاختصاصفضابهملیتویژه ) 55

گفتاردوم:  استقراردرفضایآزادوجنبههایحقوقیمربوطبهاستفادهازفناوریفضایی.. 58

مبحثدوم : حقبراستفادهصلحآمیزدرفضایماورایجو. 64

گفتاراول :  ماهوارههایپخشمستقیم.. 65

گفتاردوم: سامانهجستوجوونجاتماهوارهای.. 71

گفتارسوم : منابعنیرویهستهایدرفضا 74

فصل دوم: مفهوم و ماهیت تعیین منع توسل به زور و بررسی نظریات مخالف و موافق 79

بخشاول :  مفهوموماهیتتبیینقاعدهمنعتوسلبهزوریاتهدید. 80

مبحثاول : مفهومقاعدهمنعتوسلبهزور. 81

مبحثدوم: ماهیتقاعدهمنعتوسلبهزور. 83

مبحثسوم: تحلیلعلمییاسیستماتیکاصلعدمتوسلبهزور. 87

گفتاراول :تحلیلمحتواینورمبلاشرط.. 89

گفتاردوم: حدارزشینورمبلاشرط.. 92

بخشدوم: مقرراتممنوعیتاستفادهاززوروسازوکارهاورابطهآنبابرخیازاصولقواعدماورایجو. 100

مبحثاول :  حاکمیتوحقوقحاکمهدرقلمروفضا (اعلامیهبوگوتاونظریاتمطرحدرسازمانمللمتحد) 101

مبحثدوم: مقرراتممنوعیتاستفادهاززور. 104

گفتاراول:  مقرراتممنوعیتاستفادهاززوردرحقوقبینالمللعرفی.. 104

گفتاردوم: مقرراتممنوعیتاستفادهاززوردرحقوقمعاهدات… 108

مبحثسوم : سازوکارهایبینالمللیوچندجانبه. 112

گفتاراول: سازوکارهایبینالمللیدرفضایماورایجو. 113

گفتاردوم : سازوکارهایدوجانبهایوچندجانبهایمنطقهای.. 114

بنداول : شورایهمکاریبینالمللیدرمطلعهواستفادهازفضایماورایجو. 115

بنددوم: آژانستحقیقاتفضاییاروپایی.. 115

مبحثچهارم : رابطهقاعدهیمنعتوسلبهزوریاتهدیدبهآنبابرخیاصولحاکمبرفضایماورایجو. 117

گفتاراول: اصلغیرنظامیکردنفضایماورایجو. 117

گفتاردوم: اصلاستفادهمسالمتآمیزازفضایماورایجو. 124

بخشسوم : نقدنظریاتتوسلبهزوردرقلمروفضا 127

مبحثاول: بررسینظریاتمخالفین.. 127

مبحثدوم: بررسینظریاتموافقین.. 129

مبحثسوم: نتایجبهدستآمدهدرزمینهیتوسلبهزوردرقلمرویفضا 135

نتیجهگیری.. 138

منابعومآخذ. 140

 

مقدمه
1- بیان مسئله
کنجکاوی بشر برای دستیابی به دنیای ناشناخته اطراف خود باعث شد تا بتواند به فضا و فضای ماورای جو دسترسی پیدا کند. امروزه ، بشر توانسته است به اقمار و سیارههای مختلف مسافرت بکند. هر کدام از این دنیای جدید دارای مزیت های خاص خود برای بشر می باشد. بطور مسلم، مزیت های فضا بر هیچکس پوشیده نیست. امروزه فضا به عنوان مجرایی برای ارتباطات جهانی ، انتقال داده، فعالیت های نظامی مورد استفاده قرار می گیرد. حتی رفاه اقتصادی و امروزی بسیاری از ملتها تا حد زیادی به فضا وابسته شده است. بنابراین خود این مقوله نیازمند تدوین یک نظام حقوقی می باشد. در این راستا کشورها و سازمان های بین المللی ( عمدتا سازمان ملل متحد ) در تشکیل و تدوین این نظام تلاش های مهمی را انجام داده اند به گونه ای که امروزه می توان از حقوق بین الملل فضا سخن به میان آورد. در این میان یکی از مسایلی که از ابتدا مطرح شده است بحث استفاده مسالمت آمیز از فضا و فضای ماورای جو بوده است بدون تردید هر چند، اهداف و انگیزه های علمی به طور مسلم بخش مهمی از بهره برداری از فضا می باشند. اما این اهداف و انگیزه های نظامی بودند که سبب توسعه فناوری لازم برای ایجاد دسترسی به فضا شدند. در حالی که سران کشورها از کاربرئهای مسالمت آمیز فضای ماورای جو  حمایت کرده اند و دولت ها هم از استقرار و هم از استفاده از تسلیحات فضایی اجتناب کرده اند.

اعضای جامعه بین المللی به ویژه قدرت های فضایی، حضور فضایی بهتر در این زمینه را در فضا حفظ کرده اند. امروزه کاربران نظامی فضا محدود به قدرت هایی فضایی نمی شوند. پیشرفت در فناوری قابلیت دسترسی بیشتر به خذدمات پرتاب فضا را در دسترس بسیاری از کشورها قرار داده است. حتی کشور هایی که فاقد فناوری و منابع برای دسترسی به فضا  بودند خودشان با اتکای بر فناوری فضایی، خرید از دیگران و … قادر به حمایت از فعالیت های نظامی خود  در این عرصه هستند. بحث در مورد اهداف مسالمت آمیز که در اوایل عصر فضا شروع شد و تا امروز ادامه دارد منصرف از فصد اولیه تدوین کنندگان معاهده فضا ماورای جو ، مسبوق بر رویه کشورها بوده است.

یکی از اصول مهم حقوق بین الملل، که شکل قاعده آمره پیدا کرده است، قاعده ممنوعیت توسل به زور می باشد. بر اساس این قاعده کشورها از توسل به زور در روابط خود ممنوع هستند. یکی از خاستگاه های تجاری روابط میان کشور ها ، می تواند فضای ماورای جو باشد امروزه عمدتا مساله تسلیحاتی کردن و استفاده از زور در فضا و فضای ماورای جو مطرح است بنابراین این سوال قابل طرح است که آیا در فضای ماورای جو با توجه به تحولات اخیر در این عرصه این قاعده ( ممنوعیت توسل به زور و تهدید ) قابلیت اعمال دارد یا نه ؟ آیا زور می تواند به طور قانونی در فضای ماورای جو استفاده شود؟

در این تحقیق بناست به بررسی چارچوب فعلی حقوقی ناظر بر فضای ماورای جو و این مساله که آیا  این چارچوب از تسلیحاتی کردن فضا و ممنوعیت استفاده از زور در فضا حمایت  می کند یا نه، خواهد پرداخت. به طور مسلم شناخت فضا و فضای ماورای جو در این راستا حایز اهمیت است. در این نوشتار رژیم حقوق بین المللی ناظر بر فضای ماورای جو و اصل اهداف مسالمت آمیز  و همچنین اختیارات حقوقی توسل به زور به موجب حقوق بین الملل و این که چگونه در فضای ماورای جو اعمال می شود ، نیز بررسی می شودو به طور مختصر به محدویت های کنترل تسلیحات در فضای ماورای جو پرداخته خواهد شد.

2- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
یکی از اصول مهم حقوق بین الملل که شکل قاعده امره پیدا کرده است، قاعده ممنوعیت توسل به زور می باشد. بر اساس این قاعده کشور ها از توسل به  زور در روابط خودشان ممنوع هستند یکی از خواستگاه های تجلی روابط میان کشورها می تواند فضای ماورای جو باشد در نتیجه این مسئله  مهم مطرح می شود  که آیا این قاعده در فضای ماورای جو نیز حاکم است یا خیر و در صورت قابلیت اجرایی آیا با استثناتی همراه هست . اهمیت این موضوع  از این جهت است که بررسی  نظام حقوقی حاکم بر فضای ماورای جو در عرصه فضای ماورای جو نیز همانند عرصه زمین این قاعده آمره قابلیت اجرایی دارد و همچنین با استثنائاتی همچون دفاع مشروع و اقدامات دست جمعی شورای امنیت در چهار چوب نظام حقوقی حاکم بر این عرصه مواجه می باشد.

3- اهداف اساسی از انجام پژوهش:
الف- شناخت ماهیت قاعده ممنوعیت توسل به زور

ب- بررسی امکان  اجرای قاعده ممنوعیت توسل به زور در فضای ماورای جو

4- اهداف فرعی از انجام پژوهش:
الف- شناخت اصول حقوقی حاکم بر فضای ماورای جو

ب- تبیین شرایط قاعده ممنوعیت توسل به زور

5- سابقه پژوهش ها و مطالعات انجام گرفته:
در مورد قلمرو فضا  و همچنین  در خصوص قاعده ممنوعیت توسل به زور  به صورت منفک و تنها تحقیقاتی صورت گرفته است  که تنها بخشهایی از موضوع را  به طور مستقل مورد بررسی قرار داده اند  برخی از پژوهش که به ممنوعیت توسل به زور  پرداخته شده نتایج علمی ارزشمندی بدست آمده است  که نتایج حاصل از آنها به اختصار و به صورت جزئی بخش هایی از موضوع مورد نظر این تحقیق را پوشش می دهد ولی همچنان که از نتایج حاصله متبادر به ذهن می شود موضوع این نوشتار تا آنجا که نگارنده تحقیق کرده است به طور اخص مورد توجه و بررسی هیچ منبع مستقلی قرار نگرفته است

6- سوالات تحقیق:‌
الف- آیا قاعده ممنوعیت  توسل به زور یا تهدید به آن در فضای ماورای جو قابل اعمال است؟

ب- در صورت قابلیت اعمال این قاعده در فضای ماورای جو، آیا این قاعده با استثنائی روبرو می باشد؟

 

حجت الاسلام والمسلمین حسن طالقانی
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب:

فصل اوّل:کلیات (مفاهیم، طرح تحقیق و اشاره به پیشینه تاریخی و جغرافیایی سیستان) …..3

1- کلیات……………………….. 4

1-1 مقدمه………………………. 4

1-1-1 بیان مسئله………………………. 5

2-1-1 اهمیت و ضرورت……………………….. 5

3-1-1 سوالات تحقیق………………………. 5

4-1-1 فرضیه های تحقیق………………………. 6

5-1-1 پیشینه تحقیق………………………. 6

6-1-1 روش تحقیق………………………. 6

2-1 اشاره به پیشینه تاریخی وجغرافیایی سیستان……………. 7

1-2-1 جغرافیای سیستان………………………. 7

2-2-1 شهرهای سیستان در قرون آغازین هجری قمری……………………….. 9

3-2-1 نقشه سیستان در زمان ورود اسلام به این سرزمین………………………. 10

4-2-1 پیشینه اعتقادی سیستان تا زمان ورود اسلام به آن جا……………….. 11

5-2 -1 جمع بندی فصل اول………………………. 16

فصل دوّم: نمودارتاریخی حضور و رشد مکاتب کلامی درسیستان ( ناظر به جریان ها، شخصیت ‌ها و آثار)….. 17

1-2 شیعیان سیستان………………………. 18

1-1-2 شیعیان امامی………………………. 18

2-1-2 شیعیان زیدیه………………………. 35

3-1-2 شیعیان اسماعیلیه………………………. 40

4-1-2 جمع بندی فعالیت تشیع سیستان………………………. 42

2-2 خوارج………………………. 43

1-2-2 فرقه های خوارج در سیستان………………………. 46

2-2-2 جمع بندی فعالیت خوارج سیستان………………………. 50

3-2 اهل سنت سیستان………………………. 50

1-3-2 اهل حدیث……………………….. 50

2-3-2 مرجئه………………………. 67

3-3-2 کرامیه………………………. 69

4-3-2 معتزله………………………. 73

5-3-2 ماتریدیه……………………… 75

6-3-2 قدریه………………………. 78

7-3-2 تصوف……………………….. 80

8-3-2 جمع بندی فعالیت اهل سنت سیستان………………………. 85

فصل سوّم: اندیشه ها و روش کلامی متکلمان آن دیار………………………. 87

1-3 اندیشه کلامی متکلمان شیعی سیستان………………………. 88

1-1-3 شیعیان امامی………………………. 88

2-1-3 زیدیه………………………. 96

3-1-3 اسماعیلیه………………………. 99

2-3 اندیشه کلامی خوارج سیستان………………………. 102

1-2-3 اندیشه های کلامی ازارقه………………………. 102

2-2-3 اندیشه کلامی عطویه………………………. 103

3-2-3 اندیشه کلامی حمزه خارجی………………………. 103

3-3 اندیشه کلامی اهل سنت سیستان………………………. 104

1-3-3 اهل حدیث……………………….. 104

2-3-3 کرامیان………………………. 116

4-3 جمع بندی آراء و اندیشه ها متکلمان سیستان………………………. 119

نتیجه گیری……………………….. 120

منابع و مآخذ………………………. 121

چکیده:

اگر به تاریخ کلام به عنوان شاخه ای از علم کلام بنگریم مطالعه تاریخی رخدادهای کلامی در این میان، جایگاه استواری خواهد داشت. در این پژوهش، سیستانِ تاریخی به عنوان یک ظرف مکانی از جهت فعالیت های کلامی مورد توجه قرار گرفته است.

در جغرافیای تاریخی، «سیستان» بر تمامی سرزمین های واقع در جنوب شرقی ایران حدّ فاصل جنوب خراسان و شرق کرمان، غرب هراتِ افغانستان و شمال بلوچستان( مکران)، اطلاق می شود.

این سرزمین از قرن اول (هجری قمری)، فعالیت کلامیش آغاز شده و تا قرن هفتم ادامه داشته است؛ هدف این پایان نامه چنین است مکاتب کلامی که در این قرون در سیستان فعالیت داشته را بررسی کند و چگونگی پیدایش و رشد این مکاتب را مورد کنکاش قرار دهد؛ هدف دیگر از پژوهش حاضر این است متکلمانی که در این برهه زمانی در سیستان سکونت داشته یا متعلق به آن جا بوده را بررسی کرده و آثار و روش کلامی آنان را تبیین کند.

روش ما در اینجا، روش توصیفی تحلیلی است؛ موضوع با بررسی کتب کلامی، تاریخی، رجالی و حدیثی، ارزیابی و تحلیل قرار می گیرد؛ یافته های این تحقیق نشان می دهد که در سیستان، مکاتب کلامی همچون شیعه امامی، زیدیه، اسماعلیه، خوارج، اهل حدیث، معتزله و کرامیه فعالیت داشته و هر یک از این مکاتب دارای اندیشمندانی بوده اند که آثار کلامی و مبانی خاصی از خود به جا گذاشته اند.

این شهر طی چندین قرن، یکی از مهم‌ترین حوزه‌های درسی اهل سنت به شمار می‌آمد و مجموعه‌ای از بزرگ‌ترین فقها، محدثان و متکلمانِ اهل تسنن را در خود جای داده بود، همچنین در این شهر مفاخری از شیعیان همچون«حریز بن عبدالله» حضور داشتند که مکتب اهل البیت را گسترش دادند.

فصل اول: کلیات

1- کلیات

1-1- مقدمه

سیستان یکی از سرزمین هایی است که عالمانِ اسلام شناسی را درخود پرورش داده است و کسانی برای آموختنِ مبانی اسلامی از این دیار رهسپار بلاد اسلامی می شدند و از متکلمان به نامِ زمانه خود می شدند و عدّه ای از آنان به این سرزمین بازگشته و تفکر حدیثی کلامی را در این دیار گسترش می دادند و عدّه دیگری در باقی بلاد زیسته اند.

دراین سرزمین فرقه های گوناگون اسلامی حضور داشته اند؛ از جمله«شیعه امامی»، «اسماعیلی»، « زیدیه»، «خوارج»، «اهل حدیث»، «شافعیه »، «حنفیه»، «صوفیه»؛ عالمان این فرقه ها، اندیشه های کلامی خود را دراین بلاد گسترش دادند.

درباره عالمان این دیار، کتاب هایی نوشته شده است؛[1] اما درباره اندیشهِ کلامی این عالمان و رابطه حوزه کلامی شیعی و سنی کمتر نگاشته شده است؛ لذا در این تحقیق متکلمان سرشناس این دیار را بررسی کرده وتاثیر اندیشه های این عالمان را در این دیار بررسی کنیم.

با توجه به کمبود منابع موجود در این زمینه، کار نگارش پایان نامه به سختی پیش رفت ولی آخرالامر به لطف الهی این تحقیق با تمام نقصانش به دستاوردهای مهمی رسید.

 

 

 
استاد مشاور:
دکتر مریم رفعت جاه
اسفند ماه 1393
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

حق به شهر لوفور شامل دو مولفه­ی اختصاص دادن شهر به خود یا استفاده از شهر و مشاركت در شهر است و با ارائه­ی نقد ماركسیستی از نابرابری شهری، این مساله را مطرح می­كند كه فضای شهری در راستای تحقق خواسته­های نظام سرمایه­داری، طبقه­ی حاکم و بدون توجه به نیازهای طبقات فرودست ساخته شده است. در این پژوهش، با توجه به اهمیتی که فرد و ادراک او از فضا و کنش­های فضایی در نظریه­ی لوفور دارد و با تكیه بر مفهوم فضای ادراک شده كه به ادراک كنشگران اجتماعی نسبت به امر شهری اشاره می­كند، نسبت به سنجش میزان تحقق حق به شهر اقدام شده است. از طرفی، شهر، هم در موجودیت فیزیكی و هم در موجودیت اجتماعی تعلق كمتری به زنان دارد و كمتر مناسب مشاركت زنان در فراگردهای جاری در آن شناخته شده است. این مساله به كاهش تحرك زنان در شهر، انحصار فضاها به مردان، نادیده گرفته شدن جسم زنانه در طراحی شهری و… انجامیده است که سبب عدم بهره­مندی زنان از حق به شهر به اندازه­ی مردان شده است.  این نوشتار با استفاده از چهارچوب نظری ارائه شده توسط هانری لوفور و عملیاتی کردن ایده­ی حق به شهر او، تلاش می­کند در کنار به آزمون گذاشتن نظریه در بستر شهروندی تهران، تفاوت­های جنسیتی موجود را نیز در بهره­مندی از ادراک حق به شهر آشکار کند و نشان دهد که فرایندهای زندگی روزمره­ی زنان در شهر به دلیل بهره­مند نشدن آنان از حقوق خود دچار اختلال شده است. جمعیت مورد مطالعه 879 نفر از زنان و مردان ساکن شهر تهران هستند که با استفاده از تکنیک نمونه­گیری خوشه­ای چندمرحله­ای انتخاب شده­اند. پس از گردآوری داده­ها با روش پیمایش، در ابتدا ارتباط مفهوم حق به شهر با شش متغیر تبیین­کننده­ی آن یعنی، سرزندگی، کنترل فضا، سهم فضایی، تولید فضا، ساماندهی شهری و تصمیم­گیری در شهر با استفاده از رگرسیون چندمتغیره سنجیده شده و سپس تفاوت­های اساسی حق به شهر میان پاسخگویان زن و پاسخگویان مرد با استفاده از رگرسیون لجستیک و تحلیل خوشه در نرم­افزار اس­پی­اس­اس نسخه 16 استخراج شده و با استفاده از چهارچوب نظریه­ی حق به شهر لوفور تحلیل شده است. برای سنجش تفاوت­های طبقاتی در بهره­مندی از حق به شهر از سنجش همبستگی برآوردهای این مفهوم با شاخص­های درآمدی و محل زندگی استفاده شد. و برای طبقه­بندی مناطق تهران در خوشه­های مشارکتی براساس سازه­ی مفهومی ارائه شده توسط آرنستاین، از تحلیل خوشه استفاده شده است. از روش کیفی (19 مصاحبه) نیز برای وارسی یافته­های کمی استفاده شده، ضمن این که سازوکارهای جنسیتی ادراک از مولفه­های حق به شهر مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که نظریه­ی حق به شهر و مفهوم­پردازی آن از مولفه­های تاثیرگذار بر ادارک بهره­مندی از حق به شهر در شهر تهران قابل کاربست است و براساس ادعای آن، حق به شهر ماهیتی طبقاتی دارد. اگرچه لوفور در مورد ارتباط میان فضا و بدن در محدوده­ی سنت پدرسالاری مانده است، در این پژوهش معناداری مفهوم جنسیت در بهره­مندی از حق به شهر در تهران، به لحاظ آماری و چه با استفاده از شاخص­های کیفی نشان داده شد.

 

واژگان کلیدی: اختصاص­دهی، جنسیت، حق، شهر، طبقه، فضا، مشارکت.    

 

 

فهرست مطالب

عنوان ……………………………………………………………………………………………………………… صفحه

فصل اول: کلیات

1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………..
2
1-2- بیان مساله………………………………………………………………………………………………………………………………..
6
1-3- پرسش­های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………..
11
1-4- نوع و حدود پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………
13
1-5- اهداف پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………..
13
1-6- ضرورت پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………
14
فصل دوم: پیشینه پژوهش
 
2-1- پیشینه پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………….
18
2-1-1- پیشینه داخلی پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………
18
2-1-2- پیشینه خارجی پژوهش ………………………………………………………………………………………………………….
27
2-1-3- جمع­بندی……………………………………………………………………………………………………………………………
32
فصل سوم: مبانی نظری
 
3-1- چهارچوب نظری……………………………………………………………………………………………………………………..
36
3-1-1- حق به شهر: هانری لوفور ……………………………………………………………………………………………………….
36
3-1-2- جغرافیای فمینیست و فمینیسم سوسیالیست…………………………………………………………………………………
43
3-1-3- اقتصاد سیاسی شهر و مصرف: مانوئل کاستلز………………………………………………………………………………
45
3-1-4- نردبان مشارکت: شری آرنستاین………………………………………………………………………………………………
47
3-2- معرفی متغیرهای اصلی……………………………………………………………………………………………………………….
49
3-2-1- فضای ادراک شده………………………………………………………………………………………………………………..
49
3-2-2- حق به شهر ………………………………………………………………………………………………………………………….
51
3-2-2-1- اختصاص­دهی شهر به خود………………………………………………………………………………………………….
51
3-2-2-1-1- سرزندگی …………………………………………………………………………………………………………………..
52
3-2-2-1-1-1- احساس امنیت: ناامنی ناشی از فضا………………………………………………………………………………..
53
3-2-2-1-1-2- امکان تفریح و ماجراجویی………………………………………………………………………………………….
57
3-2-2-1-1-3- ارتباطات شهری………………………………………………………………………………………………………..
59
3-2-2-1-2- کنترل و مالکیت……………………………………………………………………………………………………………
61
3-2-2-1-3- سهم فیزیکی ……………………………………………………………………………………………………………….
64
3-2-2-2- مشارکت در شهر………………………………………………………………………………………………………………
65
3-2-2-2-1- تصمیم­گیری………………………………………………………………………………………………………………..
66
3-2-2-2-2- تولید فضا ……………………………………………………………………………………………………………………
67
3-2-2-2-3- سازماندهی و طراحی شهری……………………………………………………………………………………………
68
3-3- مدل نظری تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..
70
3-4- جمع­بندی و نتایج مورد انتظار …………………………………………………………………………………………………….
72
فصل چهارم: روش­شناسی پژوهش
 
4-1- روش­شناسی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………
75
4-2- نوع و سطح متغیرهای اصلی………………………………………………………………………………………………………..
77
4-2- 1- متغیر وابسته………………………………………………………………………………………………………………………….
77
4-2-2- متغیرهای مستقل……………………………………………………………………………………………………………………
78
4-3- جمعیت آماری و نمونه­گیری…………………………………………………………………………………………………….
83
4-4- ساخت پرسشنامه و پیش­آزمون …………………………………………………………………………………………………..
84
4-5- روش تجزیه و تحلیل داده­ها ……………………………………………………………………………………………………….
88
-5- روش تجزیه و تحلیل داده­های کمی ………………………………………………………………………………………………
88
-5- روش تجزیه و تحلیل داده­های کیفی ……………………………………………………………………………………………..
89
فصل پنجم: یافته­ها
 
5-1- مقدمه­ای بر میدان تحقیق: کلان شهر تهران…………………………………………………………………………………….
92
5-1-1- خلاصه­ای از تاریخچه­ی تهران…………………………………………………………………………………………………
92
5-1-2- تاریخچه­ی طبقاتی شدن فضای شهر تهران…………………………………………………………………………………
94
5-1-3- تهران در دوران معاصر…………………………………………………………………………………………………………..
97
5-1-4- شاخص نخست شهری تهران ………………………………………………………………………………………………….
99
5-2- یافته­های کمی …………………………………………………………………………………………………………………………
101
5-2-1- یافته­های توصیفی………………………………………………………………………………………………………………….
102
5-2-1-1- ویژگی­های جمعیت­شناختی و توزیع متغیرهای اصلی در جمعیت نمونه ……………………………………….
102
5-2-2- یافته­های تحلیلی……………………………………………………………………………………………………………………
107
5-2-2-1- آزمون نظریه­ی حق به شهر………………………………………………………………………………………………….
107
5-2-2-2- تحلیل رگرسیون چندمتغیره…………………………………………………………………………………………………
110
5-2-2-3- جنسیت و حق به شهر ………………………………………………………………………………………………………..
114
5-2-2-4- بخت زنان در حق به شهر …………………………………………………………………………………………………..
114
5-2-2-5- تحلیل رگرسیون لجستیک………………………………………………………………………………………………….
115
5-2-2-6- شهروندان تهرانی در نردبان مشارکت آرنستاین ………………………………………………………………………
119
5-2-2-7- تحلیل خوشه: مشارکت زنان ………………………………………………………………………………………………
120
5-2-2-8- طبقه و حق به شهر …………………………………………………………………………………………………………….
124
5-3- یافته­های کیفی ………………………………………………………………………………………………………………………..
129
5-3-1- نتایج مصاحبه با شهروندان تهرانی ……………………………………………………………………………………………
129
5-3-1-1- حق به شهر و تفاوت­های جنسیتی…………………………………………………………………………………………
129
5-3-1-2- تفاوت­های جنسیتی در عوامل موثر بر اختصاص­دهی شهر به خود………………………………………………
133
5-3-1-2-1- سرزندگی شهری ………………………………………………………………………………………………………….
133
5-3-1-2-1-1- امنیت ……………………………………………………………………………………………………………………..
133
5-3-1-2-1-2- ارتباطات شهری ……………………………………………………………………………………………………….
135
5-3-1-2-1-3- تفریح در شهر ………………………………………………………………………………………………………….
137
5-3-1-2-2- کنترل و مالکیت فضا …………………………………………………………………………………………………….
139
5-3-1-2-3- سهم فیزیکی ……………………………………………………………………………………………………………….
140
5-3-1-3- تفاوت­های جنسیتی در عوامل تاثیرگذار بر مشارکت شهری …………………………………………………….
141
5-3-1-3-1- سازماندهی شهری ………………………………………………………………………………………………………..
142
5-3-1-3-2- تصمیم­گیری ……………………………………………………………………………………………………………….
143
5-4- یافته­های مشاهده­ای شهر تهران …………………………………………………………………………………………………..
144
5-4-1- شهر مردانه و سازوکارهای زنانه مدیریت فضا…………………………………………………………………………….
144
5-5- جمع­بندی ……………………………………………………………………………………………………………………………….
154
فصل ششم: نتیجه­گیری
 
6-1- بحث……………………………………………………………………………………………………………………………………..
157
6-2- وارسی نظریه­ی حق به شهر در تهران ……………………………………………………………………………………………
160
6-3- طبقه و حق به شهر: شهر در خدمت سرمایه ……………………………………………………………………………………
165
6-4- جنسیت و حق به شهر ………………………………………………………………………………………………………………..
168
6-5- نردبان آرنستاین و سطح مشارکت زنان ………………………………………………………………………………………..
171
6-7- جمع­بندی ……………………………………………………………………………………………………………………………….
176
6-8- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………….
180
6-9- دشواری­ها و محدودیت­های پژوهش……………………………………………………………………………………………
183
منابع
187
پیوست­ها
207
 
 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست تصاویر

عنوان …………………………………………………………………………………………………………….. صفحه

تصویر 3-1- محورهای فضایی در نظریه­ی لوفور …………………………………………………………………………………..
40
تصویر 3-2- نردبان مشارکت شری آرنستاین ………………………………………………………………………………………..
48
تصویر 3-3- متغیرهای تاثیرگذار بر اختصاص­دهی شهر به خود ……………………………………………………………….
52
تصویر 3-4- موقعیت جغرافیایی نماد شهر تهران ……………………………………………………………………………………
63
تصویر 3-5- متغیرهای تاثیرگذار بر مشارکت شهری ……………………………………………………………………………..
66
تصویر 3-6- مدل نظری تحقیق برگرفته از لوفور …………………………………………………………………………………..
71
تصویر 5-1- رشد شهر تهران از سال 1270 تا سال 1375  ……………………………………………………………………….
94
تصویر 5-2- فرمول مهتا برای محاسبه­ی نخست شهری …………………………………………………………………………..
100
تصویر 5-3- توزیع سطوح تحصیلات در جمعیت نمونه ………………………………………………………………………….
103
تصویر 5-4- نمودار کیوکیو توزیع خطاها ……………………………………………………………………………………………
108
تصویر 5-5- نمودار پراکنش مقادیر استاندارد پیش­بینی شده­ و خطای استاندارد ………………………………………….
110
تصویر 5-6- معادله­ی رگرسیون حق به شهر …………………………………………………………………………………………
113
تصویر 5-7- معادله­ی رگرسیون لجستیک جنسیت و حق به شهر ………………………………………………………………
119
تصویر 5-8- خوشه­های طبقاتی در مناطق شهری تهران …………………………………………………………………………..
127
تصویر 5-9- متغیرهای مورد اشاره­ی زنان در تعریف حق به شهر ………………………………………………………………
130
تصویر 5-10- متغیرهای مورد اشاره­ی مردان در تعریف حق به شهر ………………………………………………………….
131
تصویر 5-11- گزاره­ی جنسیت­زده در متروی تهران ………………………………………………………………………………
145
تصویر 5-12- تبلیغات جمعیتی در شهر تهران با حذف نشانه­های زنانه ………………………………………………………
146
تصویر 5-13- نبود پیاده رو در معابر تهران (خیابان خواجه نظام، منطقه­ی 7) ………………………………………………
147
تصویر 5-14- پل و اتوبان­سازی در تهران (بزرگراه شهید صدر، منطقه­ی 1)………………………………………………..
148
تصویر 5-15- نسبت کم مسیرهای پیاده نسبت به مسیرهای سواره در تهران (خیابان پاسداران، منطقه­ی 1)…………
149
تصویر 5-16- شهرهای سواره­محور در مقابل شهرهای پیاده­محور …………………………………………………………….
149
تصویر 5-17- نصب تابلوهای تبلیغاتی روی پل­های عابرپیاده در تهران که سبب کاهش احساس امنیت در عابران پیاده می­گردد (بزرگراه شهید باقری، منطقه­ی 4)…………………………………………………………………………………….
151
تصویر 5-18- پیاده­روی دسته­جمعی زنان درمعابر شهری تهران ………………………………………………………………..
152
تصویر 5-19- زنان در اقتصاد غیررسمی (نمونه­ی دستفروشان مترو) ………………………………………………………….
153
 

 

 

 

 

 

فهرست جدول­ها

عنوان …………………………………………………………………………………………………………….. صفحه

جدول 2-1- توزیع متغیرهای اصلی تحقیق در پیشینه داخلی و خارجی ………………………………………………………
32
جدول 3-1- عوامل تاثیرگذار بر حق به شهر در سه سطح تحلیل ………………………………………………………………
71
جدول 4-1- عوامل تاثیرگذار بر حق به شهر در سه سطح تحلیل ………………………………………………………………
77
جدول 4-2- گویه­های برآورد متغیر وابسته­ی حق به شهر ………………………………………………………………………..
78
جدول 4-3- گویه­های برآورد متغیر تصمیم­گیری …………………………………………………………………………………
81
جدول 4-4- گویه­های برآورد متغیر سازماندهی شهری ………………………………………………………………………….
81
جدول 4-5- گویه­های برآورد متغیر تولید فضا ……………………………………………………………………………………..
81
جدول 4-6- گویه­های برآورد متغیر سهم فیزیکی …………………………………………………………………………………
82
جدول 4-7- گویه­های برآورد متغیر کنترل و مالکیت …………………………………………………………………………….
82
جدول 4-8- گویه­های برآورد متغیر سرزندگی (در سه بعد تفریح، امنیت و ارتباطات شهری) ………………………..
83
جدول 4-9- مقادیر آلفای کرونباخ برای تمام متغیرهای پژوهش ………………………………………………………………
86
جدول 4-10- نتایج تحلیل عاملی متغیرهای پژوهش ………………………………………………………………………………
88
جدول 5-1- جمعیت مناطق 22گانه­ی تهران برحسب جنسیت ………………………………………………………………….
98
جدول 5-2- وضعیت تاهل پاسخگویان برحسب جنسیت ………………………………………………………………………..
103
جدول 5-3- وضعیت اشتغال پاسخگویان برحسب جنسیت ………………………………………………………………………
103
جدول 5-4- وضعیت تحصیلات پاسخگویان برحسب جنسیت …………………………………………………………………
104
جدول 5-5- آماره­های توصیفی درآمد ماهیانه فردی و درآمد ماهیانه­ی خانوار …………………………………………..
104
جدول 5-6- آماره­های توصیفی متغیرهای اصلی تحقیق …………………………………………………………………………
105
جدول 5-7- آزمون کولموگروف اسمیرنف متغیر وابسته ……………………………………………………………………….
107
جدول 5-8- خلاصله مدل رگرسیون چندمتغیره …………………………………………………………………………………….
111
جدول 5-9- آزمون معناداری مدل رگرسیونی ……………………………………………………………………………………..
111
جدول 5-10- ضرایب رگرسیونی حق به شهر ……………………………………………………………………………………….
111
جدول 5-11- ارزیابی مدل رگرسیون لجستیک با آزمون اوم­نی­بوس …………………………………………………………
116
جدول 5-12- ارزیابی تبیین واریانس متغیر وابسته ………………………………………………………………………………….
116
جدول 5-13- نکویی برازش مدل با آماره هوسمر لمشو …………………………………………………………………………
117
جدول 5-14- جدول طبقه­بندی رگرسیون لجستیک ………………………………………………………………………………
117
جدول 5-15- متغیرهای باقی­مانده در معادله­ی رگرسیون لجستیک …………………………………………………………..
118
جدول 5-16- بررسی نرمال بودن توزیع مشارکت شهری ……………………………………………………………………….
120
جدول 5-17- جدول آنوا …………………………………………………………………………………………………………………
121
جدول 5-18- درصد مشارکت زنان براساس سطوح مشارکت نردبان آرنستاین……………………………………………
121
جدول 5-19- درصد مشارکت مردان براساس سطوح مشارکت شری آرنستاین …………………………………………..
122
جدول 5-20- متغیرهای باقیمانده در معادله­ی رگرسیون لجستیک متغیرهای اختصاص­دهی شهر به خود ………….
122
جدول 5-21- درصد مشارکت شهروندان براساس سطوح مشارکت نردبان آرنستاین صرف­نظر از جنسیت ……….
123
جدول 5-22- جدول آنوای تحلیل خوشه طبقات براساس حق به شهر ……………………………………………………….
126
جدول 5-23- عضویت نمونه­ها در خوشه­های طبقاتی سه­گانه ………………………………………………………………….
126
جدول 5-24- مناطق شهرداری تهران در خوشه­های طبقاتی سه­گانه ………………………………………………………….
126
جدول 5-25- جدول همبستگی پیرسون (حق به شهر و درآمد خانوار) ………………………………………………………
128
جدول 5-26- جدول همبستگی پیرسون (حق به شهر و درآمد فردی) ……………………………………………………….
128
جدول 5-27-جواب­های پاسخگویان به پرسش «حق شهروندان در شهر چسیت؟» ……………………………………….
130
جدول 5-28- جواب­های پاسخگویان به پرسش «برابری جنسیتی در حق به شهر وجود دارد؟» ………………………
131
جدول 5-29- جواب­های پاسخگویان به پرسش «چگونه حق زنان به شهر قابل تحقق است؟»…………………………
132
 

 

 

 

 

 

فصل یکم

کلیات

 

 

 

 

1-1- مقدمه

شهر مجموعه­ای از فضاهاست. فضاهایی که یکی از وجوه تمایز محیط شهری با محیط غیرشهری (روستایی، طبیعی، دست نخورده و واژگان دیگری که می­توان در مقابل شهر قرار داد) است. فضا مفهومی ادراکی[1] است. ادراک از فضا را نمی­توان به عنوان عنصری یکپارچه در نظر گرفت که در تمامی افراد یکسان است. یک فضای واحد می­تواند بسته به سن، جنسیت، قومیت، طبقه­ی اجتماعی و متغیرهای دیگر فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و جمعیت­­شناختی به اشکال متفاوتی ادراک شود.

برای نمونه، تصوری که یک کودک از بیلبورد تبلیغاتی یک شرکت تولید شکلات دارد، تصویری از یک حسرت است، برای یک زن مستخدم که چهار فرزند کوچک دارد و برای پیرزنی که مبتلا به بیماری دیابت است نیز یک حسرت است اما این «حسرت» تنها عنوانی یکسان دارد و ماهیت آن در ادراک افراد نام­برده یکسان نیست. زیرا هر احساس یا شناختی از خاستگاه­های متفاوتی برمی­خیزد. یک بیلبورد تبلیغاتی می­تواند برای کسی که شیرینی­گریز است حس نامتبوعی ایجاد کند و برای یک طرفدار حقوق حیوانات احساس انزجار[2] و فردی که گرایش­های ضد سرمایه­داری دارد احتمالا بیش از آن که مجذوب بیلبورد شود به چهره­­ی سرمایه­­داری و چرخه­ی سودی که پشت نصب این بیلبورد نهفته است توجه می­­کند. تفاوت نگرش این افراد ناشی از ماهیت تمایزات اجتماعی – فرهنگی است. اگر یک بیلبورد ساده­ی شهری بتواند تصوراتی این چنین متمایز را در ذهن بینندگان ایجاد کند، باید انتظار داشت تصور ادراک­شده­­ی[3] افراد از رابطه­ای که در شهر با «چیزها» و «فضاها» برقرار می­کنند و احساسی که از این رابطه در آنان ایجاد می­شود نیز بسته به ­زمینه­ اجتماعی و فردی متفاوت باشد.

چنان­­چه پیش ­فرض وجود رابطه میان فضاهای شهری و نگرش­­های افراد را پذیرا شویم به این نتیجه­گیری خواهیم رسید که روابط اجتماعی افراد نیز از فضاهای شهری تاثیر می­گیرد. زیرا پیوند میان شناخت­ها و احساسات با منش­ها و کنش­ها از دیدگاه جامعه­شناختی امری بدیهی است. با توجه به اهمیت جنسیت به مثابه­­ی یک عامل تعیین­کننده­ی بنیادین در شیوه­­های جامعه­پذیری افراد،‌ پیش­بینی می­­شود که نگرش­های مردان و زنان نیز نسبت به مولفه­های فضایی متمایز باشد و به تبع آن کنش­ها و منش­های فضایی به شکل متفاوتی در دو جنسیت بروز یابد.

برای نمونه، یک کوچه­ی تاریک در یک مرد ورزشکار که با ساک ورزشی به سمت باشگاه می­رود همان ادراکی را تولید نمی­کند که در یک دختر پانزده ساله که از کلاس به خانه برمی­گردد. انتظار زن جوان برای تاکسی در کنار یک اتوبان نیز همان تجربه­­ای نیست که یک مرد با آن مواجه می­شود. اما عنصر متمایزکننده­­ی این ادراک­ها چیست؟ آن­چه که دختر پانزده ساله را از کوچه­ی تاریک می­ترساند یا احساس زنی که کنار اتوبان منتظر تاکسی ایستاده است، یعنی «احساس ناامنی» ناشی از تنظیمات فضایی، نه ناشی از جنس[4] این افراد بلکه تابعی از مولفه­های فضایی و موقعیت این افراد در اجتماعی است که به آن تعلق دارند. فرض ما بر این است که احساس ناامنی برای زن شهرنشین تجربه­ای زیسته است. اما آیا شهر به خودی خود این ترس را ایجاد می­کند؟ به نظر می­­رسد که چنین نباشد. همین زن، زمانی که همراه با فرد دیگری (به خصوص اگر همراه او مرد باشد) در همان نقطه­­ی اتوبان ایستاده باشد، احساس ناامنی در او به شدت کاهش می­یابد. پس مکان شهری به خودی خود نمی­تواند عامل تولید احساس ناامنی در کنشگران باشد. یک زن به تنهایی در مرکز شهر قدم می­زند بدون این که احساس ناامنی داشته باشد. شاید علت حضور و تجمع مردم در مرکز شهر است. اما آیا مردمی که در اتوبان سوار بر اتومبیل­های خود می­گذرند فرقی با این افراد دارند؟ آن­چه میان مرکز شهر و اتوبان تمایز ایجاد می­کند نحوه­ی تنظیم مولفه­های فضایی است. حضور مردم چه در اتوبان­ها و چه در مرکز شهر عنصری ثابت است. چیزی که در اتوبان ایجاد تمایز می­کند نوع طراحی فضا است که افراد پیاده را به درون اتومبیل­هایشان منتقل کرده است. فضای اتوبان، با حذف پیاده­روها قدرت قدم زدن را از افراد سلب می­کند. فرد خود را به عنوان عنصری مزاحم در فضایی که قرار نیست کسی در آن راه برود تصور می­کند. اما این احساس برحسب جنسیت اشکال متفاوتی به خود می­گیرد. ادراک زنان از این نوع هنجارشکنی جزئی چیزی متفاوت از ادراک مردان است. برای یک زن، یک کوچه­ی خلوت در میانه­ی روز، یک خیابان تاریک، کنار اتوبان، درون یک تاکسی که سرنشینان دیگرش همه مرد هستند، صندلی جلوی همان تاکسی، پل­های عابرپیاده، کوچه­های بن­بست، پارک­های خلوت،‌ زیر پل­های بزرگ، محله­هایی که برچسب ناامنی خورده­­اند یا به هر دلیلی بدنام هستند، حومه­ های خلوت شهری،‌ پیاده­­روهای کم­­عرض، خیابان­­هایی که محل کسب­ و­کار مردان هستند[5]، سرویس­­های بهداشتی عمومی، اتوبوس­­های حمل و نقل عمومی خلوت (به خصوص در ابتدا و انتهای روز)، حتا خانه­­ی خود فرد زمانی که در آن تنهاست، اتومبیل­­های شخصی غیرتاکسی که در حمل و نقل عمومی مشغول به کار هستند، همه تصور ناامنی را تداعی می­کنند.

این احساس ناامنی می­تواند ریشه در تجربیات مستقیم خود فرد، تجربیات غیر مستقیم فرد (نزدیکان او)،‌ حافظه­­ی جمعی شهروندان از این فضاها و تا حد زیادی شکل فضاهای شهری داشته باشد. فردی که یک بار در یک کوچه ­ی تاریک مورد حمله قرار گرفته باشد، احتمال کمی می­­رود که هنگام عبور مجدد از مکان­­های مشابه احساس امنیت داشته باشد. اگر دوست یا خواهر او نیز تجربه­­ی مشابهی را برای او بازگو کرده باشد، باز تصور او از فضایی که در ذهن او ایجاد شده است می­­تواند به تولید احساس ناامنی در فضاهای مشابه فضاهای تصورشده­­ی قبلی بیانجامد. تجربیاتی که شهروندان یک شهر از خشونت در فضاهای مختلف شهری دارند می­­تواند در حافظه­­ی جمعی ثبت شده و آن را نسبت به فضاهای مشابه احساس کند. اگر شهری در زمانی نزدیک تجربه­ی ناگواری، مانند ربوده شدن افراد در اتوبان، را داشته باشد، نمی­توان انتظار داشت که شهروندان آن از حضور در اتوبان­ها احساس امنیت کافی داشته باشند. حافظه­­ی جمعی در شهر می ­تواند عنصری تعیین­ کننده در نحوه­­ی نگرش شهروندان به فضاها و روابط شهری باشد. اما می­­توان تصور کرد که همین شهروندان اگر می­­توانستند در اتوبان­هایی قدم بزنند که محل­هایی مخصوص عبور عابران پیاده داشت که از طریق موانع یا چنان­چه در برخی خیابان­­ها مرسوم است، کانال­­های بزرگ آب از محل عبور اتومبیل­ها جدا می­­شد، شاید احساس بهتری از قدم زدن در اتوبان­­ها حاصل می­شد (رهبری، 1393).

بحث ناامنی شهری که در چند بند گذشته به آن پرداخته شد تنها یک نمونه از تاثیر فضاهای شهری بر ادراک شهروندان است که چنان­چه شرح آن رفت، بسته به جنسیت متفاوت است. مجموعه­ی این برداشت­های احساسی و شناختی تولید شده در شهروندان به یک ادراک عمومی از حقوق شهروندی می­انجامد که تمرکز ما در این پژوهش مطالعه­ی ابعاد و عوامل تاثیرگذار بر آن و ارتباط آن با مفهوم جنسیت است. بدیهی است که هم زنان و هم مردان از مولفه­های فضایی تاثیر می­پذیرند. از این رو به جای تمرکز بر ادراک زنان، مفهوم جنسیت را به عنوان عاملی تعیین­کننده در ادراک از فضاهای شهری در نظر گرفتیم تا علاوه بر بررسی وضعیت ادراک زنان از حق به شهر، به مطالعه­ی تفاوت­های جنسیتی نیز بپردازیم.  بدین منظور این نوشتار به شرح زیر به شش فصل تقسیم­بندی شده است: